Al bijna veertig jaar speurt Koen Kuijken de hemel af. Waar hij naar op zoek is? Donkere materie. Met steeds betere telescopen hoopt de Leidse sterrenkundige het onzichtbare zichtbaar te maken.

Een sterrenkundige met een superkracht. Zo zou je de Belgisch-Nederlandse astronoom Koen Kuijken kunnen omschrijven. Hij ‘ziet’ wat bijna niemand kan zien. Iets wat zelf geen licht uitzendt of weerkaatst en wat dwars door ons heen beweegt. Iets wat niet kan botsen, versmelten of afstoten, maar tegelijkertijd verantwoordelijk is voor de structuur van ons heelal. Kuijken ‘ziet’ donkere materie. Niet met zijn eigen ogen en ook niet rechtstreeks. Hij onderzoekt de invloed die donkere materie heeft op zijn omgeving.

Het fotodoek is 15 vierkante meter groot en haarscherp, en toont een hoekje van het diepe heelal. Bezoekers van de tentoonstelling zien op de voorgrond een handvol stralende sterren, zo helder als de zon, en daarachter honderden sterrenstelsels in verschillende vormen en kleuren. Maar Kuijken ziet meer. Zoals altijd.

‘Donkere materie bepaalt de grotere structuur van het heelal’

“Kijk, hier versmelten twee complete sterrenstelsels met elkaar, onder invloed van de zwaartekracht. Wat je niet ziet op deze foto is de enorme staart van een van de stelsels. Die loopt nog veel verder door en bevat ongelooflijk heet gas.”

Iets verder naar rechts op de foto staan drie langgerekte, boogvormige lichtvlekken. Ze lijken duizenden lichtjaren uit elkaar te liggen, maar hebben alle drie dezelfde oorsprong. “Dit is een gravitatielens. Het licht dat je ziet, is afkomstig van een miljarden jaren oud sterrenstelsel dat áchter Pandora’s Cluster staat. Onderweg naar ons toe is dat licht vervormd geraakt door de zwaartekracht van het cluster.” In het hoofd van Kuijken wordt dit ene beeld, geschoten op 15 februari 2023, een film van de geschiedenis van ons heelal. Een film die begint bij de oerknal, bijna 14 miljard jaar geleden.

Dit is het begin van het interview met sterrenkundige Koen Kuijken. Het hele verhaal is te lezen in KIJK 10/2023, die vanaf donderdag 14 september in de winkel ligt.

Tekst: Sander Koenen

Beeld: Allard Faas

Meer informatie:

• Bruna: Govert Schilling: De olifant in het universum
• KIJK: Waar kunnen we het beste naar donkere materie zoeken?
• KIJK: Is het zeker dat donkere materie bestaat?
• KIJK: ESA lanceert vandaag Euclid: alles over deze satelliet