17 september 2025 16:04
Vanwege hun gigantische omvang werden de hunebedden vroeger toegeschreven aan reuzen met bouwdrang. Of aan de duivel. Inmiddels weten we dat ze toch echt ‘gewoon’ door mensen zijn gemaakt. Wat weten we over de makers?
Van de mensen die zo’n 5400 jaar geleden op de Drentse Hondsrug neerstreken en daar de hunebedden bouwden, resteren weinig concrete sporen. We duiden ze aan als ‘hunebedbouwers’ of ‘trechterbekermensen’. Het eerste ligt voor de hand, het tweede is afgeleid van hun karakteristieke, gedetailleerd versierde aardewerk met hoge, uitlopende kraag. De Nederlandse gemeenschap vormde de westelijkste uitloper van de trechterbekercultuur, die een gebied besloeg van Zuid-Zweden tot aan de Balkan en Oekraïne.
Lees ook:
Archeologische resten blijven slecht bewaard in de zandgrond, die je op de Hondsrug vindt: de losse structuur laat water en zuurstof door en dat tast alles aan. Van nederzettingen van hunebedbouwers zijn er in Drenthe dan ook “precies nul” aangetroffen, in de Noord-Hollandse Wieringermeerpolder eentje, aldus Daan Raemaekers, hoogleraar archeologie van Noordwest-Europa aan de Rijksuniversiteit Groningen.
“We hebben geen voedselresten gevonden, geen grondverkleuringen waar bebouwing heeft gestaan en ook botten zijn vergaan. We gaan daarom af op de sporen van het gebruik van een bepaalde zone. Uit aardewerk, scherven en vuurstenen werktuigen, die wél bewaard blijven, concluderen we bijvoorbeeld dat er bovenop de Hondsrug gewoond werd, met de hunebedden meer aan de randen. Ten oosten daarvan lagen veenmoerassen, naar het westen was het land te schraal voor landbouw of andere activiteiten.”
Trechterbekernederzettingen bestonden, blijkt uit onderzoek in Duitsland en Denemarken, uit drie tot vier boerderijen waar bij elkaar hooguit veertig mensen in woonden. “Het waren landbouwers”, zegt Harrie Wolters, directeur van het Hunebedcentrum in Borger. “Ze verbouwden graan, hielden wat vee, verzamelden bessen en noten, visten en jaagden. Alles bij elkaar best een afwisselend dieet.”
Het maken van de hunebedden, die gebruikt werden als grafkamers, was geen sinecure. Er kwam nogal wat technische kennis en vernuft bij een bouwwerk van deze omvang kijken. Zo staan de draagstenen die de liggende dekstenen ondersteunen iets schuin naar binnen – als ze rechtop staan, is de kans op instorten groter. Plus de kwestie van het vervoer. Want heb je eenmaal de juiste steen, dan ligt die misschien kilometers van de plaats waar je hem wilt verwerken. “Een gemiddelde bulldozer kan 8 ton aan”, verduidelijkt Wolters. “In hunebed D27 (de grootste hunebed van Nederland, bij Borger, red.) zijn stenen verwerkt van wel 20 ton.” En dat dan voor 54 hunebedden, binnen 400 jaar en zonder wiel – dat zou hier pas twee eeuwen later zijn intrede doen.
Hoe kregen de bouwers dat voor elkaar? De gangbare theorie is dat de grote stenen met rollerbanen en/of sleden van boomstammen naar de bouwplaats werden gebracht. Daarbij gaan veel archeologen er tegenwoordig vanuit dat de hunebedden zijn gebouwd door rondreizende hightechteams van gespecialiseerde aannemers, die ‘op bestelling’ hunebedden bouwden en dus heel goed wisten hoe ze zo’n klus moesten aanpakken.
Dit is een passage uit het artikel ‘Levende stenen’. De rest van dit artikel, over wat wetenschappers wel en wat ze nog steeds niet weten over deze mysterieuze monumenten, lees je in KIJK Geschiedenis 7 van 2025. Deze editie kun je bestellen in onze webshop.
Tekst: Margot Reesink
Beeld: RUG/Groninger Instituut voor Archeologie
In elk nummer van KIJK Geschiedenis duik je in intrigerende verhalen over de rijke geschiedenis van de mensheid. Van eeuwenoude beschavingen tot beslissende momenten die onze wereld hebben gevormd.
Wil jij niets missen én profiteren van een scherpe aanbieding? Word nu lid van KIJK Geschiedenis en beleef het verleden voor minder!
