De aarde heeft een magneetveld met een noord- en zuidpool dat al het leven hier beschermt tegen de schadelijke straling van de zon. Maar hoe komen we daaraan?

Het aardmagnetisch veld ontstaat in de 2200 kilometer dikke buitenkern van de aarde, die voornamelijk uit vloeibaar ijzer bestaat. Door temperatuurverschillen tussen de vaste binnenkern en de vloeibare buitenkern, gecombineerd met de draaiing van de aarde, stroomt het ijzer daar continu in complexe patronen rond. Deze bewegingen creëren een enorme dynamo die elektrische stroom opwekt, net zoals in de dynamo van een fiets.

De Britse natuur- en scheikundige Michael Faraday ontdekte tweehonderd jaar geleden dat elektriciteit en magnetisme met elkaar verbonden zijn: elektrische stroom wekt een magnetisch veld op, en omgekeerd. Deze zogenoemde wet van Faraday verklaart dat elektrische stromen in de buitenkern ons aardmagnetisch veld voortbrengen.

Lees ook:

• Duizenden jaren oude steen onthult afwijkingen in het aardmagneetveld
• Is de ene magneetpool krachtiger de andere?

Omkering van het magnetisch veld

In een kompas zit een draaibare staafmagneet die zich naar het magnetisch veld van de aarde richt. De noordpool van de magneet wijst naar de zuidpool van de aardmagneet, wat verwarrend genoeg de geografische noordpool van de aarde is.

Door voortdurende veranderingen in de aardse dynamo ‘wandelen’ de magnetische noord- en zuidpool tot wel 60 kilometer per jaar. Grotere veranderingen kunnen leiden tot omkering van het aardmagnetisch veld, waarbij de noord- en zuidpool van plaats wisselen. Dit gebeurt over duizenden tot miljoenen jaren en gaat gepaard met een tijdelijke verzwakking van het veld.

Langdurige omkeringen gebeuren willekeurig, maar gemiddeld eens per 450.000 jaar. De laatste was al bijna 800.000 jaar geleden. Omdat de bescherming tegen schadelijke zonnestraling dan tijdelijk afneemt, zou dat grote gevolgen kunnen hebben voor het leven op aarde. Laten we daarom hopen dat de volgende omkering nog even op zich laat wachten.

Deze vraag kon je vinden in KIJK 6/2025.

Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK Antwoordt’? Mail hem naar info@kijkmagazine.nl. En in onze special geven we antwoord op 172 bijzondere, verrassende en boeiende vragen! Bestel hem hier! Of eenvoudig via de knop hieronder.

Tekst: Dennis Voeten

Beeld: Vjanez/iStock/Getty Images