Op 18 mei 1953 wordt de Amerikaanse Jacqueline Cochran de eerste vrouw die sneller dan het geluid vliegt. Deze piloot moest zich omhoog knokken in de maatschappij, terwijl haar collega – Jacqueline Auriol – al vanaf haar geboorte een bevoorrechte positie had. Een ding hadden de twee Jacquelines gemeen: allebei waren ze verslaafd geraakt aan heel hard vliegen.

Onder een veel te steile hoek raast het vliegtuig op de Seine af. En hoewel de SCAN 30 ontworpen is om op het water te landen, komt hij er ongenadig hard mee in aanraking. Het toestel slaat over de kop en begint weg te zakken in de rivier. Maar een reddingsploeg is snel ter plekke en weet de vier inzittenden er levend uit te halen. Een van hen, de 31-jarige Jacqueline Auriol, heeft zware verwondingen opgelopen. Bij de crash is ze tegen het instrumentenpaneel geklapt. Vrijwel alle beenderen in haar gezicht zijn gebroken en op de plek van haar neus zit een gat. Auriol, die alom bekendstaat als de mooiste vrouw van Parijs, verandert op deze dag in juli 1949 naar eigen zeggen in een monsterachtige verschijning.

Lees ook: Drie andere vrouwelijke testpiloten

Ze berust daar niet in: twee jaar lang ondergaat ze tientallen operaties om haar gezicht te laten reconstrueren. De tijd tussen de ingrepen door besteedt Auriol nuttig. In 1948 heeft ze haar vliegbrevet gehaald, waarna ze zich is gaan specialiseren in het kunstvliegen.

De gedwongen rustperiode grijpt ze aan om zoveel mogelijk theoretische luchtvaartkennis op te doen. Eenmaal hersteld is ze daardoor ook al gauw in het bezit van een militair brevet. Op 12 mei 1951 stapt Jacqueline Auriol in de cockpit van een De Havilland Vampire, een Britse straaljager die door de Franse luchtmacht wordt gebruikt. Deze vlucht is een nauwgezet voorbereide recordpoging. Auriol legt een traject van 100 kilometer tussen de Zuid-Franse steden Istres en Avignon af. Ze doet er zeven minuten en twintig seconden over en bereikt daarbij een snelheid van 818 kilometer per uur. Resultaat: ze mag zich de snelste vrouw ter wereld noemen. Zo begint een felle, ruim tien jaar durende competitie met een andere Jacqueline.

Slimme meid

Jacqueline Cochran wordt op 11 mei 1906 geboren in Pensacola, in het noorden van de Amerikaanse staat Florida. Ze heet dan nog Bessie Lee Pittman. Over haar vroege jeugd heeft ze altijd vrij geheimzinnig gedaan. Ze beweerde vaak dat haar biologische ouders stierven toen ze heel jong was en dat ze werd geadopteerd door een straatarm gezin, met alle honger en andere ellende van dien. De werkelijkheid was vermoedelijk een stuk minder tragisch, maar een dertien-in een-dozijn-leven had ze bepaald niet.

Nog in haar tienerjaren trouwt Bessie Lee met ene Robert Cochran en krijgt ze een zoon. Nadat haar echtgenoot in 1925 is overleden, houdt ze zijn achternaam en kiest ze een nieuwe voornaam: Jacqueline, of kortweg Jackie. Ondertussen is ze aan de slag gegaan als kapster. Ze werkt aanvankelijk in een filiaal van het grote warenhuis Saks Fifth Avenue in Miami Beach en later in de hoofdvestiging in New York.

Begin jaren dertig ontmoet ze op een feestje de industrieel Floyd Odlum, op dat moment een van de rijkste mannen in Amerika. Als Cochran hem vertelt dat ze uitgekeken is op haar baan in de kapsalon en handelsreiziger in schoonheidsproducten wil worden, raadt Odlum haar aan om vlieglessen te nemen.

Volgens hem kan ze op die manier in een uitgestrekt land als de Verenigde Staten een veel groter terrein bestrijken dan concurrerende verkopers en zal ze dus meer verdienen. Ze volgt zijn advies op en haalt binnen drie weken haar vliegbrevet. Haar instructeur noemt Cochran “een geboren piloot” en “de slimste meid die ik ooit in de lucht heb meegemaakt”.

Als zakenvrouw is ze al even schrander en doortastend. Ze richt een succesvol cosmeticabedijf op dat als motto ‘Wings to Beauty’ heeft en uiteindelijk zevenhonderd werknemers telt. Ook op privégebied gaat het haar nu voor de wind: nadat Odlum in 1935 van zijn eerste vrouw gescheiden is, trouwt Cochran met de veertien jaar oudere multimiljonair.

Maar haar werk en haar huwelijksleven kunnen Jackie Cochran niet van het vliegen afhouden. Ze raakt bevriend met Amelia Earhart en zet zich samen met deze befaamde luchtvaartpionier in om de Bendix Trophy Race, een jaarlijks gevlogen wedstrijd tussen Burbank (Californië) en Cleveland (Ohio), open te stellen voor vrouwen. In 1936 is het zover en gaat het duo Louise Thayden en Blanche Noyes er met deze prijs vandoor.

Twee jaar later wint Cochran de race in haar eentje. In 1937 al heeft ze als eerste vrouw een ‘blinde’ landing uitgevoerd, waarbij alleen de cockpitinstrumenten worden gebruikt (zie KIJK 8/2019: ‘Door het oog van de orkaan’). Datzelfde jaar verdwijnt Earhart spoorloos tijdens een vlucht over de Stille Zuidzee. Nu geldt Cochran als de beste vrouwelijke piloot van Amerika.

Daarom – en vanwege de politieke contacten van haar echtgenoot – krijgt ze in juni 1941 de kans om met een bommenwerper de Atlantische Oceaan over te steken, iets wat geen enkele vrouw tot dan toe heeft gedaan. Het gaat om een van de vliegtuigen die de officieel nog neutrale Verenigde Staten aan de al volop oorlog voerende Britten leveren.

Maar mannelijke piloten protesteren tegen dit plan en het komt tot een compromis: de jonge gezagvoerder Grafton Carlisle neemt de start in Canada en de landing in Schotland voor zijn rekening, en Cochran bestuurt de tweemotorige Lockheed Hudson tijdens de vlucht over de grote plas. Later in de oorlog staat Cochran aan het hoofd van de mede door haar opgerichte WASP (Women Airforce Service Pilots), een organisatie van vrouwelijke vliegers die duizenden splinternieuwe militaire toestellen aan een eerste testvlucht onderwerpen en vervolgens van de fabriek naar bases in de VS brengen. Het is een Amerikaanse variant van de Britse Air Transport Auxiliary.

Na afloop van de strijd koopt Cochran een nu overbodig geworden jager – een North American P-51 – waarmee ze op 10 december 1947 in Californië een snelheid van 755 kilometer per uur bereikt. En het is dit record dat Jacqueline Auriol in 1951 met haar De Havilland Vampire verplettert.

Geen poespas meer

Jacqueline Marie-Thérèse Suzanne Douet komt op 5 november 1917 in het West-Franse stadje Challans ter wereld als dochter van een rijke scheepsbouwer en houthandelaar. Ze wordt naar een strenge katholieke school gestuurd en studeert daarna in Parijs kunstgeschiedenis aan de École du Louvre.

Ondanks haar gegoede en conservatieve afkomst trouwt ze in 1938 met Paul Auriol, de zoon van de socialistische minister van Financiën in de linkse Volksfront-regering. In 1947 wordt deze Vincent Auriol president van Frankrijk. Paul gaat aan het werk als zijn perschef en verhuist met Jacqueline en hun twee kinderen naar het Élysée-paleis, de presidentiële ambtswoning.

Op een avond zit Jacqueline bij een officieel diner naast Pierre Pouyade, een Franse luchtheld uit de Tweede Wereldoorlog. Hij stelt haar voor om eens een vluchtje met hem te maken. Het vliegvirus slaat over en binnen no time heeft ze haar brevet. Maar ‘gewoon’ vliegen volstaat niet voor Auriol; ze wil aan aerobatics oftewel kunstvliegen gaan doen. Hoewel hij eerst sceptisch is over dat streven, brengt een andere jachtvlieger, Raymond Guillaume, haar de beginselen ervan bij. Ze blijkt een natuurtalent te zijn; het duurt niet lang voordat ze op eigen houtje de moeilijkste figuren vliegt. Voor Auriol is dit de ideale ontsnapping uit het opgeprikte bestaan dat ze als schoondochter van het staatshoofd moet leiden. “Ik ontdekte een wereld,” zou ze later zeggen, “waar het er niet toe doet hoe je heet en waar alleen vaardigheid en moed van belang zijn.”

En dan is er op 11 juli 1949 dat ongeluk op de Seine. Na alle operaties die ze als gevolg daarvan ondergaat, ziet Auriol het gezicht van een vreemde in de spiegel. Ze besluit het openbare leven achter zich te laten en helemaal voor de luchtvaart te kiezen. In 1950 haalt Auriol haar militaire brevet, het jaar daarop verbetert ze Jackie Cochrans snelheidsrecord van 1947 en op 21 december 1952 brengt ze haar eigen record tijdens een vlucht met een Sud-Est Mistral (de Franse versie van de Vampire) op 855 km/u.

Cochran, inmiddels luitenant-kolonel in de U.S. Air Force Reserve, kan dit natuurlijk niet over haar kant laten gaan. Al zal ze, om het record weer in handen te krijgen, net als Auriol een straalvliegtuig nodig hebben. De keuze valt op een F-86 Sabre, maar de Amerikaanse luchtmacht wil haar zo’n toestel niet ter beschikking stellen. Bij de Canadese luchtmacht, die in licentie gebouwde Sabres gebruikt, vindt ze wel gehoor.

Met een speciaal testmodel bereikt Cochran op 18 mei 1953 boven Rogers Dry Lake in Californië een snelheid van 1050 km/u. Ze is daarmee de eerste vrouw die de geluidsbarrière doorbreekt. Cochran wordt bij haar historische vlucht begeleid door Chuck Yeager, die exact op deze plek in oktober 1947 als eerste mens ooit sneller dan het geluid vloog. De twee zijn daarna vrienden voor het leven. In een documentaire zegt Yeager over Cochran: “Ze was onverzettelijk en bossy, en ze kreeg altijd haar zin. Als Jackie Cochran eenmaal besloten had om iets te doen, werd ze een tank die op volle kracht doordenderde.”

Flitsende finale

Binnen enkele maanden komt Auriol met een antwoord op Cochrans supersonische mijlpaal: op 15 augustus 1953 gaat ze met een Dassault Mystère II ook door de geluidsbarrière. De jaren daarop blijven de Française en de Amerikaanse elkaars en hun eigen records verbeteren. En tussen de bedrijven door timmeren ze op andere manieren aan de weg.

Zo wordt Auriol in 1954 de eerste vrouwelijke testpiloot van Frankrijk. Twee jaar later kost die baan haar bijna het leven als ze met een Mystère IV door een technisch mankement in een tolvlucht belandt. Pas op enkele tientallen meters boven de grond weet ze het toestel weer onder controle te krijgen. Eveneens in 1956 probeert Jackie Cochran als Republikeinse afgevaardigde van een Californisch kiesdistrict een politieke loopbaan in Washington te beginnen, maar ze verliest met slechts drieduizend stemmen verschil van haar Democratische tegenstander. Dit geldt als haar enige serieuze mislukking, en het zal haar lang dwarszitten.

In 1961 breekt de eindfase van hun krachtmeting aan, die door de Franse pers wordt omschreven als ‘de oorlog van de Jacquelines’. Met een T-38 Talon van Northrop, een vliegtuigbouwer waarvoor ze als adviseur werkt, bereikt Jackie Cochran een snelheid van 1262 km/u. Jacqueline Auriol gaat er in juni 1962 overheen in een Dassault Mirage III: 1850 km/u. Een jaar later scherpt ze dat aanzienlijk aan tot 2038 km/u. Maar uiteindelijk heeft Cochran het laatste woord. Op 1 juni 1964 zet ze met een Lockheed F-104G Starfighter net iets meer dan 2097 km/u op de klok. Cochran is dan 58; nogal aan de oude kant om met dit soort krachtige machines om te gaan. Ook de elf jaar jongere Auriol zet rond deze tijd trouwens een punt achter haar loopbaan als militaire testpiloot.

“Als ik Jackie klop, ligt ze daar wakker van,” heeft Jacqueline Auriol gezegd, “maar klopt zij mij, dan zie ik dat als een nieuwe kans.” Deze opmerking lijkt erop te duiden dat er ook sprake was van een grote persoonlijke rivaliteit tussen de twee vrouwelijke snelheidsduivels. Maar ze gingen vol wederzijds respect met elkaar om. Op verzoek van Cochran kreeg Auriol bijvoorbeeld de Harmon Trophy, een internationale prijs voor bijzondere prestaties op luchtvaartgebied. En op haar beurt zorgde Auriol ervoor dat Cochran werd opgenomen in het Franse Legioen van Eer.

Hier en daar is zelfs te lezen dat ze dikke vriendinnen waren. Laten we zeggen dat ze in elk geval veel moeite deden om die schijn op te houden. Maar een wederzijdse kennis zat eens bij een etentje tussen Jackie Cochran en Jacqueline Auriol en herinnerde zich dit: “Nee, ze gingen elkaar niet over mij heen te lijf. Gedurende een halfuur deden ze zelfs zo aardig tegen elkaar dat ik dacht dat het helemaal uit de hand zou lopen.”

Genoten van dit verhaal? Dit was een Terugvlucht-aflevering te vinden in KIJK 9/2019. In elke KIJK-editie staat zo’n spannend verhaal uit de luchtvaart.

Tekst: Leo Polak

Openingsbeeld: GAMMA-KEYSTONE/GETTY IMAGES