In centraal Spanje zouden archeologen de meest complete vingerafdruk van een Neanderthaler hebben gevonden. 

Een steen van 20 centimeter, met een rode stip ergens in het midden. Wij zouden hem wellicht niet eens oprapen, maar David Álvarez Alonso deed dit in juli 2022 wel. De rode stip, zo zou onderzoek van deze Spaanse archeoloog en collega’s hebben uitgewezen, bleek 43.000 jaar geleden gezet. Vermoedelijk door een Neanderthaler.

Waarom deze vroege mensachtige dit deed? Om een rode neus op de steen te creëren, zo claimen Alonso en zijn collega’s. Hun bevindingen hebben ze gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Archaeological and Anthropological Sciences.

Rood pigment

De steen werd gevonden bij een opgraving in een grot aan de rand van de Spaanse stad Segovia. De stip erop bestaat uit het aardpigment oker. Dit is een mengsel van ijzeroxide met klei en zand, die in kleur kan variëren van geel tot diep oranje of bruin. Het pigment vonden de onderzoekers niet in de grot of in de nabije omgeving. De Neanderthaler heeft het van verder weg moeten halen.

Archeologen doekten de steen op uit een sedimentlaag die ongeveer 43.000 jaar geleden was afgezet – voordat Homo sapiens dit deel van het Iberisch Schiereiland bereikte. Althans, zo stellen de onderzoekers in hun studie.

Archeoloog Wil Roebroeks van de Universiteit Leiden benadrukt dat het nog niet zo zeker is dat er toen nog geen moderne mensen in dit geografische gebied voorkwamen. “De stenen werktuigen uit de vondstlaag waar de steen uit komt, lijken inderdaad wel Neanderthaler-werktuigen. Dus het is waarschijnlijk dat het hier om een vingerafdruk van deze mensachtige ging. Maar je kunt de ouderdom van de steen op zich niet als argument daarvoor gebruiken.”

Neus of navel?

Naast de rode stip viel het de archeologen op dat de steen niet op een gebruiksvoorwerp, zoals een hamer of een bijl, lijkt. Én dat de steen wel wat weg heeft van een gezicht, waarbij de twee deuken bovenin deden denken aan ogen, en de inkeping onderin aan een mond.

De archeologen suggereren in hun studie dat de Neanderthaler dit ook zo kan hebben ervaren, en daarom de rode stip heeft gezet op de plek waar je een neus zou verwachten. En daarmee zou het bij deze vondst gaan om een heel vroege vorm van kunst.

Roebroeks vindt dit te ver gaan. “Je moet je in heel veel bochten wringen om een gezicht in de steen te zien. Als je hem op zijn kop houdt, zou de rode stip bijvoorbeeld geen neus, maar een navel kunnen zijn.” De archeoloog vervolgt dat Neanderthalers rode oker ook gebruikten om huiden te bewerken. “Het kan zomaar zo zijn dat Neandertalers de steen gebruikten om een huid glad te maken en er toen een rode stip op achterbleef.” Heel veel is mogelijk, het gaat erom wat je kunt aantonen. Maar dat het hier om kunst gaat, betwijfelt Roebroeks op zijn zachtst gezegd.

Berkenbast

Het gaat hier overigens niet om de enige vingerafdruk van een Neanderthaler die ooit is gevonden. In 1963 ontdekten archeologen in Königsaue, Duitsland, een gedeeltelijke vingerafdruk van de mensachtige. Deze stond op het handvat van een stenen werktuig dat de Neanderthaler had vervaardigd met behulp van berkenbast. En in dat berkenbast liet de mensachtige tienduizenden jaren geleden onbewust zijn spoor achter.

Bronnen: Archeological and Anthropological Sciences, The Guardian

Beeld: Álvarez-Alonso et al.

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!