Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Onderzoekers zagen dat chimpansees in een opvangcentrum grassprietjes in hun oren en achterste steken. En ze lijken dat gedrag van elkaar over te nemen.
In een opvangcentrum in Zambia zagen onderzoekers van onder andere de Universiteit Utrecht dat chimpansees grassprieten in hun oren en achterste steken. Dit gedrag lijkt geen nut te hebben, toch nemen de apen het van elkaar over.
Dieren kopiëren wel vaker gedrag van elkaar, maar meestal is dat nuttig. Denk bijvoorbeeld aan chimpansees die bij elkaar afkijken hoe ze voedsel kunnen vinden. Toch hebben dieren soms ook schijnbaar nutteloze gewoontes. Zo schreven we vorig jaar over orka’s die dode zalmen op hun hoofd droegen, als een soort hoed. Maar dit soort nutteloze trends zijn nog niet vaak bestudeerd.
Lees ook:
- Studie naar chimpansees: is plassen net als gapen aanstekelijk?
- Volwassen chimpansees spelen ook graag – en dat is goed voor de samenwerking
Vrouwelijke trendsetter
De onderzoekers zagen de nutteloze grassprietenrage voor het eerst in 2010. Een vrouwelijke chimpansee genaamd Julie in het Chimfunshi Wildlife Orphanage opvangcentrum stak herhaaldelijk en zonder duidelijke reden een grasspriet in haar oor en liet die daar hangen. Later namen zeven van haar elf groepsgenoten het gedrag over. De onderzoekers schreven in 2014 een wetenschappelijk artikel over deze observatie.
Later overleed Julie, maar het gedrag bleef bestaan. Sommige apen in de groep doen het zelfs nog steeds. De onderzoekers duiden het gedrag daarmee nu in het vakblad Behaviour als een culturele traditie.
Chimpansees aapten mogelijk hun verzorgers na
In hun nieuwe artikel schrijven ze ook dat chimpansees uit een andere groep in het opvangcentrum inmiddels grassprieten in hun oor steken – meer dan tien jaar na de eerste observatie. De apen hadden dit niet afgekeken, want ze hadden geen contact met de eerdere groep. Vijf van de acht apen staken soms een grassprietje in hun oor. Maar daar bleef het niet bij. Zes apen lieten er ook een uit hun achterste steken. De onderzoekers vonden geen aanwijzingen dat de chimpansees last hadden van hun oor of achterste, of dat ze de sprieten bijvoorbeeld gebruikten tegen de jeuk.
Door te kijken wanneer welke apen in de tweede groep begonnen met het gedrag, konden de onderzoeker aannemelijk maken dat de chimpansees elkaar na-aapten en het dus niet allemaal zelf bedachten. Toen ze vervolgens uitzochten hoe het gedrag was ontstaan, ontdekten ze iets opvallends.
“Beide groepen waarin apen grassprietjes in hun oor deden hadden dezelfde verzorgers”, zegt hoofdonderzoeker Edwin van Leeuwen. “Zij gaven aan zelf ook wel eens een grassprietje of lucifer in hun oor te steken om die schoon te maken. De verzorgers van andere groepen zeiden dat niet te doen. De chimpansees in de ene groep hebben vervolgens zelf bedacht om de grasspriet ook nog ergens anders in te steken.”
Cultuur bij de mens
De bevindingen laten zien dat naast mensen ook andere dieren op het eerste gezicht nutteloos gedrag van elkaar kopiëren. “Dat kan iets zeggen over de evolutionaire oorsprong van cultuur bij de mens”, zegt Van Leeuwen.
De vraag waarom mensen cultureel zo ver zijn ontwikkeld ten opzichte van andere dieren is namelijk een vraag waar wetenschappers nog niet helemaal over uit zijn. Sommige wetenschappers denken dat het antwoord ligt in onze capaciteit om te kopiëren, zelfs kleine en nutteloze details. Andere dieren zouden dat niet kunnen en moeten dus steeds zelf het wiel uitvinden, waardoor hun culturele evolutie dus nooit ver kan komen. Maar deze studie laat nu zien dat chimpansees wel degelijk nutteloze dingen van elkaar kunnen overnemen.
Toch nut?
De onderzoekers durven overigens niet met honderd procent zekerheid te zeggen dat de grassprietenmode echt nutteloos is. Van Leeuwen: “Het zou ook een sociale functie kunnen hebben. Door het gedrag van een ander over te nemen, laat je zien dat je die ander ziet staan en wellicht leuk vindt. Zo zou het kunnen zorgen voor betere sociale binding en het gevoel bij een groep te horen, net als bij mensen.”
Bronnen: Behaviour, Universiteit Utrecht