Nu de zomer is begonnen, komen we ook steeds meer vliegen tegen in ons huis en erbuiten. En hoewel iedereen deze insecten kent, kennen maar weinig mensen ze écht goed. Dit moet je weten.
Wat is een vlieg?
Veel vliegende insecten, zoals bijen, libellen, kevers en vlinders, hebben vier vleugels. Maar er zijn ook insecten met twee vleugels. Die behoren tot de orde tweevleugeligen (Diptera). Bij hen zijn de achtervleugels geëvolueerd tot knotsvormige orgaantjes; zogenoemde halters (zie foto). Die helpen bij de balans en geven stabiliteit tijdens het vliegen.
De tweevleugeligen zijn te verdelen in twee onderordes: de muggen (Nematocera) en de vliegen (Brachycera). Vliegen zijn breder dan muggen en leggen hun eieren in of nabij voedsel in plaats van in stilstaand water. Verwarrend is dat een heleboel niet-vliegen toch het woordje ‘vlieg’ in hun Nederlandse soortnaam hebben. Voorbeelden zijn eendagsvliegen (verwant aan libellen en waterjuffers), vuurvliegjes (kevers) en zwarte vliegen (muggen).
Lees ook:
Zien en proeven
Vliegen hebben facetogen, bestaande uit duizenden deeloogjes, elk met een eigen lens. Samen vormen ze een mozaïekachtig beeld. Doordat de ogen bol zijn en vol deeloogjes zitten, kunnen vliegen bijna hun hele omgeving zien. Tussen de facetogen in zitten ook nog drie enkelvoudige ogen in driehoekformatie. Deze ocelli detecteren veranderingen in lichtintensiteit uit verschillende richtingen, wat helpt bij de balans en oriëntatie tijdens het vliegen.
Smaak is bij vliegen eveneens een interessant zintuig. Ze kunnen niet alleen proeven met hun mond, maar ook met hun poten. Daar zitten haartjes op die chemische signalen doorgeven aan de hersenen waardoor ze weten of iets de moeite waard is om te eten. Om goed te kunnen blijven proeven, ‘wassen’ ze hun poten door die tegen elkaar aan te wrijven. Hebben ze iets lekkers gevonden, dan rollen ze hun zuigsnuit uit en spugen ze een soort speeksel over het voedsel. Dit verteert het al deels, waarna ze hun maaltijd kunnen opslurpen.
Bloeddorstig?
Verreweg de meeste vliegen steken of bijten niet. Toch zijn er enkele soorten die dat wel kunnen. Dazen, ook wel steekvliegen genoemd, staan er bekend om; de vrouwtjes hebben het bloed nodig voor de ontwikkeling van hun eitjes. Ze hebben kaakachtige monddelen waarmee ze door de huid, en soms zelfs door dunne kledingstukken, heen snijden. Die beet is aardig pijnlijk.
Stalvliegen zijn ook bekende bloeddrinkers. Met hun steeksnuit doorboren ze de huid van hun slachtoffers – meestal vee, maar soms ook mensen – en zuigen ze bloed op. Vooral de vrouwtjes bijten, maar de mannetjes doen het af en toe ook.
In Afrika zijn de tseetseevliegen berucht. Bij hun beet kunnen die de eencellige parasiet Trypanosoma brucei overdragen. Die is de veroorzaker van slaapziekte, een aandoening die, zonder behandeling, altijd dodelijk is
Zijn vliegen ook nog nuttig? Wat is de grootste vlieg? En hoe ziet hun levenscyclus eruit? De antwoorden op deze en nog meer vragen lees je in het volledige artikel in KIJK 6-2025. Bestel deze editie in onze webshop, of eenvoudig via de knop hieronder.
Openingsbeeld: Skyler Ewing/Unsplash