28 november 2025 15:00
Volgens sommige theorieën zouden katten zo’n 10.000 jaar geleden zijn gedomesticeerd. Een nieuwe studie suggereert nu dat dat pas veel later gebeurde.
De katten die tegenwoordig bij ons in huis wonen en graag glazen en andere objecten van tafels duwen, lijken nog altijd sterk op de wilde katten waarvan ze afstammen. Wetenschappers noemen ze soms dan ook semi-gedomesticeerd. Waar en wanneer deze semi-domesticatie plaatsvond, is nog altijd een punt van discussie. Deze week is er een nieuw onderzoek gepubliceerd in Science, waaruit blijkt dat huiskatten duizenden jaren later in Europa arriveerden dan gedacht.
Lees ook:
Men ging er lang van uit dat kattendomesticatie plaatsvond in het oude Egypte. Het is bekend dat katten in de tijd van farao Thoetmosis III (ongeveer 3500 jaar geleden) als huisdier werden gehouden. In kunst uit die tijd zijn katten namelijk afgebeeld als onderdeel van het gezin. Ze waren bijvoorbeeld versierd met oorbellen en kettingen. De dieren werden ook regelmatig gemummificeerd.
Maar tegenwoordig denken sommige wetenschappers dat katten misschien wel veel eerder werden gedomesticeerd. Archeologen hebben namelijk oude kattenbotten gevonden in de buurt van menselijke nederzettingen, vooral in Zuidwest-Azië (de Levant-regio). De oudste komen uit een graf in Cyprus en zijn 9500 jaar oud. Dit suggereert dat domesticatie al 10.000 jaar geleden was begonnen, mogelijk met de opkomst van de landbouw.
De gedomesticeerde kat zou vervolgens drieduizend jaar later met de eerste boeren zijn meeverhuisd naar Europa. Want ook hier zijn kattenresten van duizenden jaren oud gevonden.
Maar het beoordelen van archeologische vondsten is moeilijk, omdat de skeletten van gedomesticeerde katten en wilde katten niet van elkaar te onderscheiden zijn. Bovendien zijn de kittens van sommige wilde katten relatief makkelijk te temmen. Dit betekent dat een kat uit een archeologische vondst niet per se een gedomesticeerde kat hoeft te zijn.
De onderzoekers van de huidige studie hebben nu het genetische materiaal van moderne wilde katten geanalyseerd en vergeleken met dat van gedomesticeerde katten. Daaruit blijkt dat de moderne huiskat afstamt van de Afrikaanse wilde kat, die in het noorden van Afrika leeft. Eerdere studies suggereerden dit ook al. Hierdoor lijkt het dus toch logischer dat de domesticatie plaatsvond in Afrika, en niet in de Levant-regio.
Schrijf je in voor onze gratis nieuwsbrief en ontvang elke donderdag het interessantste nieuws uit de wereld van wetenschap en technologie in jouw inbox.
De onderzoekers analyseerden ook het DNA in kattenbotten van archeologische vondsten uit Europa. Zo ontdekten ze iets opvallends: de meeste oude katten waren genetisch gezien een Europese wilde kat. De eerste exemplaren met het DNA van Afrikaanse wilde katten – waar onze huisdieren van afstammen – duiken pas vanaf 200 voor Christus op.
Volgens de onderzoekers wijst dit erop dat de theorie dat gedomesticeerde katten zo’n 6000 tot 7000 jaar geleden met de eerste boeren vanuit de Levant-regio naar Europa kwamen niet klopt. Waarschijnlijk waren dit wilde katten die de muizen volgden die afkwamen op het eten van de boeren. Het waren in ieder geval niet de directe voorouders van de moderne huiskat. Die kwamen dus pas 2000 jaar geleden naar Europa.
De onderzoekers hebben alleen gekeken naar oude kattenbotten uit Europa en Anatolië (wat in historische context onderdeel is van de Levant-regio), er waren namelijk weinig skeletten met bruikbaar DNA uit Noord-Afrika beschikbaar. Het is daardoor nog steeds niet duidelijk waar en wanneer de huiskat precies werd gedomesticeerd.
Ze hopen dat in de toekomst wel te kunnen specificeren. Als vervolgstap willen de onderzoekers namelijk gemummificeerde katten uit Egypte analyseren. Maar de resultaten zullen nog even op zich laten wachten: het is enorm lastig om DNA te halen uit de kwetsbare mummies.
Bronnen: Science, Science Perspective
Beeld: Kari Shea/Unsplash
Duik in de wereld van wetenschap, technologie en ruimtevaart met KIJK! Ontdek de meest fascinerende achtergronden, baanbrekende ontwikkelingen en de spannendste verhalen uit de ruimte.
Wil jij niets missen én profiteren van een scherpe aanbieding? Word nu lid van KIJK en lees meer voor minder!
