Dat het een goed idee is om natuur aan bedrijven te geven, is volgens columnist Ronald Veldhuizen een mythe waarin ook veel natuurliefhebbers geloven.

De National Parks in de Verenigde Staten gaan helemaal op de schop. Elon Musk heeft in opdracht van Donald Trump duizenden boswachters op straat gezet en ook tijdelijke zomerhulpen ontslagen. De beschermde natuur, zo gaat de geruchtenmolen, wordt voor Trump en zijn olievrienden een plek om naar grondstoffen te graven. Wat eerst ‘publiek land’ was, van iedereen, wordt straks misschien zelfs aan bedrijven gegeven en dus geprivatiseerd.

Meer Columns van Ronald Veldhuizen:

• Trend: citroenwater drinken voor een platte buik. Werkt dat?
• Helpen zaadlozingen tegen prostaatkanker?

Tragedie

Ik had er nooit bij stilgestaan, maar dat het een goed idee is om natuur aan bedrijven te geven, is gebaseerd op een mythe waar juist veel natuurliefhebbers óók in geloven: the tragedy of the commons. Ecoloog Garett Hardin bedacht deze tragedy, en die komt neer op een logische gedachte: als we met z’n allen uit één en hetzelfde natuurgebied ons eten en onze grondstoffen halen, dan pakt iedereen wat ie pakken kan en voelt niemand zich verantwoordelijk. Zie het zo: elke dag gaan er vissers de zee op, maar wie verplicht hen om onderling afspraken te maken? Uiteindelijk vist iemand het laatste visje op en is de natuur ‘weg’.

Hardin zag maar één oplossing uit het commons-dilemma. Iemand móét de totale controle pakken en erger voorkomen. Dus ofwel een overheid bezet het gebied en zegt tegen vissers dat ze niet te veel mogen vangen. Ofwel een groot bedrijf koopt het gebied op. Dat laatste argument hoor je weer in Amerika doorschemeren: bedrijven kunnen de natuur beter beschermen omdat ze die op de lange termijn willen gebruiken.

Totaalcontrole werkt juist niet

Zowel de tragedie als de oplossing, totaalcontrole dus, hebben weinig met de echte wereld te maken, ontdekte de Amerikaanse economiehoogleraar Lin Ostrom, die voor haar werk in 2009 een Nobelprijs kreeg. Mensen blijken de ineenstorting van natuurlijke hulpbronnen keer op keer prima te voorkomen met onderlinge afspraken, zonder totaalmacht.

Dat laatste werkt juist niet. In Zuid-Amerika, vooral Brazilië, zijn hele volkeren van hun land gehaald onder het mom van natuurbeheer door bedrijven, met als resultaat dat juist daar hele stukken regenwouden zijn verdwenen. Bedrijven zijn kortzichtiger dan groepen samenwerkende mensen met verschillende belangen, zo blijkt uit Ostroms onderzoek. Ook werken grote overheidsprojecten voor bosbescherming vaak minder goed dan kleinere projecten waar lokale bewoners bij betrokken zijn, laten satellietdata zien.

Dus: dream on, met die megamacht de tragedy voorkomen. Wat dat betreft is het goed dat Amerikaanse boswachters en lokale bewoners de natuurgebieden in trekken en met borden protesteren tegen totaalcontrole: ‘Our parks are not for sale.’

Deze column staat ook in KIJK 6/2025.

Openingsbeeld: Natalie Behring/Getty Images