10 november 2025 15:00
Kameleons kunnen hun ogen enorm ver draaien, waardoor ze een gezichtsveld van bijna 360 graden hebben. Onderzoekers hebben eindelijk ontdekt hoe dat kan.
Wie weleens een filmpje van een kameleon heeft gezien, is vast opgevallen hoe bijzonder hun ogen zijn. Deze bewegen onafhankelijk van elkaar en kunnen enorm ver draaien, waardoor de reptielen bijna 360 graden om zich heen kunnen kijken – zonder hun nek te hoeven draaien. Wetenschappers zijn al duizenden jaren geïntrigeerd hierdoor, maar nu pas hebben ze ontdekt hoe het kan dat de ogen zo beweeglijk zijn. Ze schrijven erover in het vaktijdschrift Scientific Reports.
Lees ook:
“De ogen van kameleons zijn als beveiligingscamera’s, ze bewegen in alle richtingen”, zegt onderzoeker Juan Daza in een persbericht. “Ze bewegen hun ogen onafhankelijk van elkaar terwijl ze hun omgeving afspeuren op zoek naar prooien. En zodra ze hun prooi hebben gevonden, werken hun ogen samen en kijken ze in één richting, zodat ze kunnen berekenen waar ze hun tong naartoe moeten schieten.”
De onderzoekers ontdekten dat kameleons vrij lange oogzenuwen hebben, die bovendien een beetje opgerold liggen. “Je kunt de oogzenuw vergelijken met oude telefoons”, legt Daza uit. De eerste telefoons hadden een eenvoudig en recht snoer, maar later werd het snoer opgerold om meer speling te geven, zodat mensen verder konden lopen terwijl ze de hoorn vasthielden. “Dat is wat kameleons ook doen: met deze opgerolde structuur maximaliseren ze het bewegingsbereik van het oog.”
Kameleons hebben naast bijzondere ogen ook een opmerkelijke tong. Die is meer dan twee keer zo lang als hun lichaam en kan binnen een honderdste van een seconde versnellen van 0 naar bijna 100 kilometer per uur. Nietsvermoedende prooien maken geen schijn van kans.
De onderzoekers waren verrast door de vorm van de oogzenuw, maar ze waren nog verbaasder dat nog niemand dit had ontdekt. “Kameleons zijn goed bestudeerd en mensen doen al heel lang anatomisch onderzoek naar ze”, aldus Daza.
Meer dan tweeduizend jaar geleden stelde de Griekse filosoof Aristoteles bijvoorbeeld ten onrechte dat kameleons helemaal geen ogenzenuwen hadden, maar dat de ogen direct verbonden waren met de hersenen, waardoor ze onafhankelijk van elkaar konden bewegen. Halverwege de zeventiende eeuw betwistte de Romeinse arts Domenico Panaroli deze theorie en stelde dat kameleons wel degelijk oogzenuwen hadden, maar dat ze – in tegenstelling tot de meeste andere dieren – elkaar niet kruisten. Panaroli beredeneerde dat de ogen zonder deze kruising vrijer konden bewegen.
Ook daarna dachten wetenschappers veel na over de bijzondere kameleonogen, waaronder de beroemde natuurkundige Isaac Newton. Toch was er niemand die de opgerolde vorm van de zenuw had beschreven.
Hoe kan het dat na al die jaren nog niemand deze structuur had ontdekt? In het verleden moesten wetenschappers het dier ontleden om meer te leren over de inwendige structuren. De vorm van de oogzenuw kan daarbij onbedoeld veranderen. De huidige onderzoekers gebruikten moderne CT-scans, zodat ze 3D-beelden kregen van de inwendige organen en structuren. Hierdoor hoefden ze de kameleons niet open te snijden en konden ze de zenuw bekijken zonder de anatomie te beïnvloeden of beschadigen.
Bronnen: Scientific Reports, Florida Museum of Natural Hisotry via EurekAlert!
Beeld: Robert Balog/Pixabay
Duik in de wereld van wetenschap, technologie en ruimtevaart met KIJK! Ontdek de meest fascinerende achtergronden, baanbrekende ontwikkelingen en de spannendste verhalen uit de ruimte.
Wil jij niets missen én profiteren van een scherpe aanbieding? Word nu lid van KIJK en lees meer voor minder!
