Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
De Zwitserse chemicus Albert Hofmann ontdekte 80 jaar geleden de psychedelische effecten van lsd, nadat de drug per ongeluk in zijn lichaam kwam.
Een synthetische drug die de ademhaling en bloedsomloop zou stimuleren. Dat was het doel van Albert Hofmann (1906-2008) toen hij in 1938 werkte voor het Zwitserse chemiebedrijf Sandoz. Hij wist toen nog niet dat hij onbedoeld een zeer psychoactieve stof zou synthetiseren, of dat hij zelf per ongeluk de eerste lsd-trip ooit zou maken.
Lees ook:
Nutteloze drug
Hofmann deed onderzoek naar lysergeenzuur, een chemische basisstructuur die voorkomt in de ergotalkaloïden van een schimmel (echt moederkoren). Ergotalkaloïden zijn giftig, maar in kleine doses hebben sommige varianten medische effecten die bijvoorbeeld nuttig kunnen zijn om een bevalling te versnellen of bloedingen te stoppen.
Door in het lab verschillende chemische groepen aan de basisstructuur te binden, hoopte Hofmann andere drugs met nuttige medische effecten te maken. Bij zijn 25ste poging combineerde hij lysergeenzuur met di-ethylamide, het resultaat: lysergeenzuurdi-ethylamide 25, kortweg LSD-25.
De chemicus hoopte dat LSD-25 de ademhaling en bloedsomloop zou stimuleren, maar dat bleek niet het geval. De proefdieren werden erg enthousiasts tijdens de tests, maar de drug wekte verder geen speciale interesse op bij de farmacologen van Sandoz; de tests werden stopgezet.
Albert Hofmann in 1994. Beeld: VIRGINIA/ullstein bild via Getty Images.
Caleidoscopisch kleurenspel
Toch kon Hofmann de drug niet helemaal loslaten en had een “eigenaardig voorgevoel” dat LSD-25 andere eigenschappen zou kunnen bezitten dan die in de eerste onderzoeken waren vastgesteld. Op basis van dat gevoel synthetiseerde hij 5 jaar later, in 1943, opnieuw lysergeenzuurdi-ethylamide. Naar verluidt heeft hij later tegen vrienden gezegd: “Ik heb lsd niet gekozen; lsd heeft mij gevonden en geroepen.”
Op 16 april 1943, halverwege de Tweede Wereldoorlog, was Hofmann druk bezig in het lab om zijn drug te synthetiseren. Op een gegeven moment voelde hij zich zo vreemd dat hij besloot om naar huis te gaan. In een bericht naar zijn baas legde hij de volgende dag uit wat er was gebeurd:
“Ik was gedwongen om halverwege de middag mijn werk in het laboratorium te onderbreken en naar huis te gaan, omdat ik werd getroffen door een opmerkelijke rusteloosheid, in combinatie met een lichte duizeligheid. Thuis ging ik liggen en verzonk in een niet onaangename roesachtige toestand, gekenmerkt door een extreem gestimuleerde verbeelding. In een droomachtige toestand, met gesloten ogen (ik vond het daglicht onaangenaam fel), zag ik een ononderbroken stroom van fantastische beelden, buitengewone vormen met een intens, caleidoscopisch kleurenspel.”
Hofmann vermoedde eerst dat de dampen van een chloroformachtig oplosmiddel dat hij gebruikte verantwoordelijk waren voor de psychedelische effecten. Maar toen hij die expres inademende, gebeurde er niks. Uiteindelijk kwam hij tot de conclusie dat hij op een of andere manier een minuscule hoeveelheid LSD-25 binnengekregen moest hebben, waarschijnlijk via de huid van zijn vingertoppen.
Fietsdag
Als dat het geval zou zijn, klopte Hofmanns voorgevoel dus en had lsd wel degelijk interessante eigenschappen. Om daar zeker van te zijn loste hij op 19 april 1943, vandaag 81 jaar geleden, 0,25 milligram LSD-25 op in water en dronk het op. Die dosis was vele malen lager dan die van andere psychedelica die hij kende, hij verwachtte dan ook niet dat het iets zou doen. Zijn plan was om de dosis steeds een beetje te verhogen, totdat hij er iets van zou merken. Maar ongeveer een uur na zijn eerste inname, schreef hij in zijn labjournaal: “Duizeligheid, gevoel van onrust, visuele vervormingen, verlammingsverschijnselen, verlangen om te lachen.”
Hofmann liet zich thuisbrengen door zijn labassistent, de enige die hij op de hoogte had gesteld van zijn ‘experiment’. Dat was vast geen gemakkelijk opdracht, vanwege de oorlog was er bijna geen benzine voor auto’s en dus waren beide mannen op de fiets.
Onderweg verslechterde Hofmanns toestand snel; hij worstelde met angstgevoelens. Zo geloofde hij bijvoorbeeld dat de buurvrouw een kwaadaardige heks was, dat hij gek aan het worden was en dat de lsd hem had vergiftigd. Hofmann was dusdanig bang dat hij zou sterven, dat hij een dokter liet langskomen, maar die kon niks alarmerender ontdekken dan een paar sterk verwijde pupillen. Dat kalmeerde hem, waarna de angst plaatsmaakte voor geluk en plezier.
Later die dag realiseerde Hofmann zich dat zijn voorgevoel inderdaad klopte en dat hij een bijzondere ontdekking had gedaan: een psychoactieve stof die in staat was om flinke bewustzijnsveranderingen te veroorzaken in ongelooflijk lage doses. Deze dag, 19 april, staat nu onder lsd-liefhebbers bekend als ‘Bicylce Day’ of ‘Fietsdag’.
Lsd als waarheidsserum
Nadat uitvoerige dierproeven lieten zien dat lsd geen gezondheidsproblemen veroorzaakte, stelde Sandoz de drug – onder de merknaam Delysid – in 1947 beschikbaar aan onderzoeksinstituten en artsen. In de jaren 50 werd er wereldwijd onderzoek gedaan naar de psychiatrische toepassingen van de drug. Onder de codenaam MK-ULTRA experimenteerde de Amerikaanse inlichtingendienst CIA vanaf 1953 met lsd als potentieel waarheidsserum of hersenspoelmiddel. Dat bleek niet succesvol.
De populariteit van lsd als recreatieve drug steeg enorm in de jaren 60. Referenties naar lsd in muziek uit die tijd is bijvoorbeeld wijdverspreid, denk aan het lied The Acid Queen van The Who, waarin een vrouw de hoofdpersoon poogt te genezen met de drug. Maar vanwege de associatie met de tegencultuur en doordat toch best veel mensen met een bad trip op de eerste hulp belandden, werd lsd in 1966 in Nederland verboden. (Het gerucht dat provo’s de paarden van Beatrix ermee wilden drogeren, hielp vast ook mee.)
De laatste jaren is de interesse in lsd echter weer toegenomen. Door slechts microdoses te gebruiken voorkom je het tripeffect, maar zou je wel positieve effecten ervaren, zoals een verbeterde gemoedstoestand en verhoogde creativiteit. Voldoende wetenschappelijk bewijs over de voor- en nadelen van microdoses lsd bestaat echter nog niet.
Bronnen: The Atlantic, History.com, Jellinek, Vice
Openingsbeeld: Busà Photography/Getty Images