Oudste fossiel van moderne vogel ontdekt

Laurien Onderwater

19 March 2020 15:06

moderne vogel

Fossiele resten die in de Sint-Pietersberg zijn opgegraven, zouden afkomstig zijn van de oudst bekende moderne vogel.

Zo’n twintig jaar geleden groef Maarten van Dinther, werkzaam bij het Leids Universitair Medisch Centrum, botjes op in een steengroeve op de grens Nederland-België. De amateurfossielenjager trof het fossiel aan in de Formatie van Maastricht die afzettingen bevat van een ondiepe subtropische zee.

Van Dinther doneerde de vondst aan het Natuurhistorisch Museum Maastricht waar het sindsdien lag te verstoffen. Pas afgelopen jaar namen wetenschappers van de Universiteit van Cambridge het fossiel, dat aan ze was uitgeleend door het museum, onder de loep. Wat het team toen aantrof, was een grote verrassing: het gaat hier om een geheel nieuwe soort. Maak kennis met Asteriornis maastrichtensis, ook wel de Krijtkip genoemd.

Lees ook:

Krijtkip

De Krijtkip, door de Engelse wetenschappers weer gedoopt tot Wonderchicken, woog maximaal 400 gram en was slechts 30 centimeter groot. Geschat wordt dat het fossiel 66,7 miljoen jaar oud is. Dat betekent dat de vogel leefde nog voordat de aarde van het ene op het andere moment in een rampgebied veranderde door de gigantische meteorietinslag 66 miljoen jaar geleden.

Op basis van CT-scans denkt het onderzoeksteam dat de kop van Asteriornis maastrichtensis overeenkomsten vertoonde met die van zowel de moderne kippen als eenden.

Moderne vogel

“Dit is het oudste bewijs van moderne vogels dat we tot nu toe hebben”, zegt paleontoloog Daniel Field van de Universiteit van Cambridge. Moderne vogels hebben geen tanden en missen vaak de benige staarten en klauwvleugels die hun voorgangers (Archaeopteryx bijvoorbeeld) hadden. Het record oudst bekende moderne vogel behoorde toe aan Vegavis, een vogelsoort waarvan fossielen zijn ontdekt op Antarctica en dateren van ongeveer 66,5 miljoen jaar geleden.

Om die reden namen veel paleontologen aan dat moderne vogels op het zuidelijk halfrond zijn ontstaan. “De auteurs suggereren nu dat deze vondst erop wijst dat de moderne vogels op het noordelijke halfrond zijn ontstaan, terwijl het zuidelijke halfrond eerder juist de beste kandidaat leek”, mailt Dennis Voeten desgevraagd.

“Ik ben alleen nog niet overtuigd dat deze gelukstreffer bewijs is voor een noordelijke oorsprong van de moderne vogel. We kennen nu slechts twee mogelijke kandidaten voor moderne vogels van voor de catastrofale meteorietinslag, maar weten dat er nog een verborgen diversiteit van uitgestorven moderne vogels moet bestaan.”

De paleontoloog, die niet was betrokken bij het onderzoek, is verder wel erg onder de indruk van de studie. “Ik durf wel te zeggen dat het een van de spannendste ontdekkingen in de vogelpaleontologie van de afgelopen jaren is.”

Ook het Natuurhistorisch Museum van Maastricht noemt het fossiel van groot belang, omdat het de vroegste stadia van de evolutie van moderne vogels illustreert. Asteriornis was nauw verwant aan de gemeenschappelijke voorouder van de Galloanserae die kippen, eenden en ganzen omvat.

Missing link?

Als je ze nu ziet rondscharrelen, kun je je nauwelijks inbeelden dat kippen afstammen van dinosauriërs. En toch is het zo. “Sterker nog, alle vogels zijn dinosauriërs”, zegt Voeten. Maar wanneer dino’s precies zijn geëvolueerd tot vogels zoals die vandaag de dag leven, is moeilijk te zeggen. Dit komt door een gebrek aan fossiele gegevens. Vormt de Krijtkip dan de missing link tussen de dinosaurussen en de moderne vogels?

“Nee, dat is het niet”, benadrukt Voeten. “De eerste voorouder van de moderne vogels moet beduidend vroeger hebben geleefd dan Asteriornis. Waar de nieuwe ontdekking in lagen van ongeveer 66,7 miljoen jaar geleden is gedaan, kan de eerste ‘echte’ vogel best wel eens meer dan 73 miljoen jaar geleden geleefd hebben. We kunnen Asteriornis dan voorlopig ook beter als het best bewaarde fossiel van een vogel die nog naast de meer bekende uitgestorven dino’s leefde zien.”

“Desalniettemin ben ik verschrikkelijk enthousiast over deze vondst en de fraaie beschrijving. Met de ontdekking van Asteriornis is er een erg verhelderend takje aan de stamboom van vogels toegevoegd!”

Het onderzoek is gepubliceerd in vakblad Nature.

Bronnen: Nature, Natuurhistorisch Museum Maastricht, The Guardian, BBC News

Beeld: University of Cambridge

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK! 










Meer Science