De ammoniak die vrijkomt uit de uitwerpselen van pinguïns stimuleert de vorming van wolken.

Als je wel eens naar een dierentuin met pinguïns bent geweest, herinner je misschien wel die ontzettend sterke geur die daar hangt. Het werd toen meteen duidelijk dat je bij het pinguïnverblijf was aangekomen. Die allesdoordringende stank komt van de uitwerpselen van pinguïns (en door hun vissendieet), waaruit veel ammoniak vrijkomt.

Nu blijkt het dat ammoniak uit pinguïnpoep op Antarctica de vorming van wolken bevordert, en dit heeft invloed op het klimaat. Hierover schreven wetenschappers in Communications Earth & Environment.

Lees ook:

• Krill vlucht voor de geur van pinguïnpoep
• Het klimaat uit de naad: pinguïnpoep helpt wetenschappers
• ‘Pinguïn is kampioen poepschieten’

Smeltend zee-ijs

Een van de zorgwekkende gevolgen van klimaatverandering is het smeltende zee-ijs rond Antarctica. Afgelopen jaar kromp de hoeveelheid bevroren zeewater tot een recordlaagte van minder dan 2 miljoen vierkante kilometer. Ter vergelijking: dat is 30 procent minder dan in 2010. Voor veel diersoorten – waaronder pinguïns – wordt overleven daardoor steeds moeilijker. En dit smeltende zee-ijs heeft een versterkend effect: hoe minder ijs, hoe warmer het wordt. Het witte ijs weerkaats namelijk veel meer zonnestralen naar de ruimte dan donker zeewater.

Wolken hebben ook invloed op de temperatuur. Het is bekend dat ammoniak de vorming van wolken bevordert en pinguïns zorgen samen met andere zeevogels voor een grote uitstoot van ammoniak. Maar hoeveel ammoniak ze uitstoten en wat het effect daarvan is, was onduidelijk.

Meer wolken

Daarom maten wetenschappers de ammoniakconcentratie in de lucht op acht kilometer afstand van een kolonie met ongeveer 60.000 adeliepinguïns. Wanneer de wind vanaf de kolonie waaide, was de ammoniakconcentratie daar meer dan duizend keer zo hoog als normaal. Zelfs nadat de vogels verhuisden, bleef die hoog – de uitwerpselen van de dieren lagen er nog steeds.

Maar wat doet ammoniak? Het gas reageert met andere gassen in de lucht die zwavel bevatten. Daardoor wordt de hoeveelheid aerosolen verhoogd. Dat zijn kleine deeltjes die waterdamp een oppervlak geven om op te condenseren – het vormen van een wolk. Dit werd bevestigd door de wetenschappers. Als er een grote hoeveelheid ammoniak was, observeerden ze ook meer en grotere aerosolen. Na een ammoniakpiek zagen de onderzoekers dat er binnen drie tot vier uur mist ontstond, gevolgd door wolkvorming.

Verkoelend?

Over het algemeen hebben wolken een verkoelend effect – ze houden het warme zonlicht tegen door het terug te ruimte in te kaatsen. Als er minder pinguïns zouden zijn door klimaatverandering, zal er ook minder wolkvorming zijn. Dit zou hetzelfde effect kunnen hebben als bij smeltend zee-ijs: hogere temperaturen door klimaatverandering leiden tot meer opwarming.

Toch hebben wolken niet altijd een verkoelend effect. Het ligt eraan of ze boven de donkere oceaan of boven het witte zee-ijs hangen. Waar water relatief veel warmte uit zonnestralen absorbeert, weerkaatst ijs die juist. Als de wolken erboven minder reflectief zijn dan dat ijs, zouden ze juist de warmte die van het ijs reflecteert kunnen vangen. Dit heeft een soort isolerend effect: de warmte blijft op aarde hangen in plaats van dat het terug de ruimte in wordt gekaatst.

Het is dus nog onduidelijk wat de pinguïnpoep precies teweegbrengt. Maar volgens de wetenschappers beïnvloeden de veranderingen op Antarctica het wereldwijde klimaat, en moet er meer onderzoek gedaan worden om die effecten beter te begrijpen.

Bronnen: Communications Earth & Environment, EurekAlert!, Washingtonpost

Beeld: HubertNeufeld/Unsplash

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!