Als deze zoetwatervissen zich bedreigd voelen, gaan ze met honderdduizenden samenwerken. En dat doen ze op een wel heel bijzondere manier.

Geregeld zie je toeschouwers in een stadion in een golvende beweging opstaan, de handen in de lucht gooien om vervolgens weer te gaan zitten. Die wave wordt heus niet alleen door mensen uitgevoerd; andere diersoorten kunnen er ook wat van. Biologen namen het gedrag onlangs nog waar in zoetwatervissen in Mexico. Die golfbeweging van honderdduizenden samenwerkende vissen helpt hen te beschermen tegen roofvogels, schrijft het team in Current Biology.

Lees ook:

• Filmpje: murene verorbert hapje aan wal
• ‘Coelacanth ten onrechte levend fossiel genoemd’

Vissenwave

Het team verrichte onderzoek aan een zwavelhoudend meertje, een omgeving waar maar weinig dieren in kunnen gedijen. De zoetwatervis sulphur molly (familie van de guppy) kan er wel prima in rondzwemmen. Al snel viel het de onderzoekers op dat, zodra ze in de buurt van de zwavelbron kwamen, de visjes als een malle begonnen te spartelen. De zich herhalende, ritmische beweging deed het team denken aan de wave die veel sportfanaten in het stadion doen.

In de omgeving van het zwavelmeer leven veel roofvogels, maar op het moment dat de mollies de wave deden, was het opvallend rustig in de lucht. Dat kon geen toeval zijn. De biologen voerden verschillende experimenten uit om hun theorie te toetsen.

Een daarvan was zelf ritmische golfjes produceren in het water nadat roofvogels op jacht waren gegaan. Dat had tot gevolg dat ze twee keer zo lang wachtten voor ze weer aanvielen. Bovendien sloegen de predatoren veel minder vaak toe. De vogels wisselden ook vaker van plek als reactie op de golfbewegingen, wat er volgens de onderzoekers op wijst dat ze de aanval op een andere plek wilden inzetten.

Toevallig gedrag

Volgens Christian Tudorache, gedragsbioloog en visfysioloog aan de Universiteit Leiden, heeft dit gedrag zich waarschijnlijk per toeval ontwikkeld in de sulphur molly. “De vissen leven in zwavelrijk water dat weinig zuurstof bevat. Alleen aan de oppervlakte is er een beetje zuurstof en daar moeten ze het mee doen. Ze zwemmen dus vooral aan het oppervlak van het meer en dat maakt ze een makkelijke prooi voor vogels.”

Als er een roofvogel komt aangevlogen, schieten de vissen als respons meteen het diepere, zuurstofarme water in. Maar al snel komen ze weer naar boven gezwommen: om adem te halen. Tudorache: “Als ze dat steeds doen, veroorzaken de vissen een golfbeweging.” Dit doen de vissen met honderdduizenden tegelijk, waarbij ze allemaal elkaars gedrag overnemen.

Waarom de vissenwave zo’n succes is in het afwenden van roofvogels weten de onderzoekers nog niet zeker. Een voor de hand liggende reden is dat de golfbewegingen ze verwart; dat wil het team verder uitzoeken. Tudorache vindt dat wel de meest logische verklaring. “Andere diersoorten die niet ten prooi willen vallen aan een roofdier, vertonen dit gedrag ook. Denk maar aan spreeuwen en haringen, die zaaien verwarring met hun plotselinge bewegingen.”

Bronnen: Current Biology, Cell Press via EurekAlert!

Beeld: Juliane Lukas

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!