Het nabijgelegen Sculptor-sterrenstelsel is in duizenden kleuren tegelijk waargenomen. En dat levert een schat aan informatie op.

De bouwstenen van een sterrenstelsel – sterren, gas en stof – zenden licht uit in verschillende kleuren. Dus om ze echt goed te kunnen bestuderen, zijn er opnames nodig met zoveel mogelijk kleurschakeringen. Astronomen van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) hebben het nabijgelegen Sculptor-stelsel nu voor het eerst in duizenden kleuren tegelijk op de gevoelige plaat weten te zetten.  

Lees ook:

• Merkwaardig: zuurstof ontdekt in verst bekende sterrenstelsel
• Verklaring gevonden voor mysterieus lichtsignaal in ver sterrenstelsel

Ongelooflijk gedetailleerd

“Sterrenstelsels zijn ongelooflijk complexe systemen die we nog steeds niet goed begrijpen”, zegt ESO-onderzoeker Enrico Congiu. Sterrenstelsels kunnen enorm groot worden: tot wel honderdduizenden lichtjaren. Maar hun evolutie hangt af van gebeurtenissen die zich op veel kleinere schalen afspelen.

“Het Sculptor-stelsel is gunstig gepositioneerd”, zegt Congiu. “Het is nabij genoeg om zijn interne structuur op te lossen en zijn ‘bouwstenen’ ongelooflijk gedetailleerd te bestuderen, maar tegelijkertijd groot genoeg om het als één geheel te kunnen zien.”

Krachtig hulpmiddel

Het Sculptor-stelsel, ook bekend als NGC 253, is elf miljoen lichtjaar van ons verwijderd. Waar conventionele opnamen slechts een handvol kleuren bevatten, bestaat deze nieuwe kaart uit duizenden. Dit vertelt astronomen alles wat ze moeten weten over de sterren, het gas en het stof in het sterrenstelsel, zoals hun leeftijd, samenstelling en beweging.

Om deze kaart van het stelsel te kunnen maken, hebben de onderzoekers het meer dan vijftig uur lang waargenomen met het MUSE-instrument van ESO’s Very Large Telescope in de Atacamawoestijn in Chili. Voor het maken van de bijna 65.000 lichtjaar brede kaart moest het team meer dan honderd opnamen samenvoegen. 

Volgens onderzoeker Kathryn Kreckel is de kaart een krachtig hulpmiddel: “We kunnen inzoomen om gebieden te onderzoeken waar zich afzonderlijke sterren vormen, maar ook uitzoomen om het sterrenstelsel als geheel te bestuderen.”

Cruciaal stukje informatie

Bij hun eerste analyse van de gegevens ontdekten de astronomen ongeveer vijfhonderd planetaire nevels: gebieden van gas en stof afkomstig van stervende zonachtige sterren. Onderzoeker Fabian Scheuermann plaatst dit aantal in perspectief: “Buiten onze eigen kosmische achtertuin hebben we meestal te maken met minder dan honderd detecties per sterrenstelsel.”

Vanwege hun specifieke eigenschappen kunnen planetaire nevels worden gebruikt als ‘meetlatten’ waarmee de afstanden van hun moederstelsels kunnen worden bepaald. “Door planetaire nevels op te sporen, kunnen we de afstand verifiëren van het sterrenstelsel waar ze deel van uitmaken – een cruciaal stukje informatie waar de rest van de studies van het sterrenstelsel van afhangt”, zegt onderzoeker Adam Leroy.

Toekomstige projecten waarbij de kaart wordt gebruikt, zullen onderzoeken hoe gas door het sterrenstelsel stroomt, van samenstelling verandert en overal sterren vormt. “Hoe zulke kleinschalige processen zo’n grote impact kunnen hebben op een sterrenstelsel dat duizenden keren groter is, is nog steeds een raadsel”, zegt Congiu.

Bronnen: Astronomy & Astrophysics, ESO

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!