04 november 2025 12:00
Het geslepen krijtje. Beeld: Francesco d'Errico.
Stukjes oker uit Oekraïne laten zien dat ook neanderthalers tekenden. Aan een van de vondsten is een soort potloodpunt geslepen.
Rood, oranje, geel: onderzoekers van de Université de Bordeaux namen zestien stukjes oker onder de loep. De fragmenten komen van vindplaatsen in Oekraïne, onder andere op de Krim. Daar leefden neanderthalers, die kennelijk met deze kleurstoffen in de weer waren.
De vondsten zijn tot 70.000 jaar oud. De archeologen wilden weten of er op de mineralen sporen te zien waren van bewerking. Malen of schrapen bijvoorbeeld, of het weghakken van kleine stukjes oker.
Lees meer:
Die zijn er. Met röntgenstralen en met elektronenmicroscopie analyseerden ze het oppervlak van de mineralen. Daar zitten inderdaad gebruikssporen op. Aan een van de vondsten is een punt geslepen zoals aan een potlood. Zo is de oker te gebruiken als een krijtje. Volgens de archeologen kan het een aanwijzing zijn dat de vroegere eigenaar van het voorwerp ermee heeft getekend.
Het krijtje van gele oker is 4,5 centimeter lang. De sporen op het mineraal wijzen er op dat de punt meerdere keren opnieuw scherp is gemaakt. Slijtage aan de punt laat nog iets zien: het lijkt alsof de eerdere eigenaar de punt op een ander oppervlak geduwd heeft. Zoals je ook een potlood op het papier drukt.
Die eerdere bezitter was een neanderthaler. Dat maken de archeologen op uit andere ontdekkingen in hetzelfde gebied. Het is een aanwijzing dat behalve de moderne mens, Homo sapiens, ook onze verre neef de neanderthaler kunst maakte.
Al is het ook mogelijk dat de vondst gebruikt is voor andere doeleinden. Denk aan de vele manieren waarop je een potlood kunt gebruiken. Je zet bijvoorbeeld een streepje op de plek waar een schilderij moet komen te hangen. Misschien is de oker simpelweg gebruikt als handige markering.
Een stukje rode oker uit dezelfde studie lijkt een fragment te zijn geweest van een vergelijkbaar krijtje. En ook op een vondst van oranje oker zitten gebruikssporen die wijzen op een rol in de creatieve hoek.
Lange tijd dachten wetenschappers dat alleen de moderne mens kunst maakte. Dat klopt niet, weten we tegenwoordig. In 2023 beschreven archeologen van de Université de Tours grotschilderingen van vingerverf in Frankrijk, 57.000 jaar oud, gemaakt door neanderthalers. Ook handafdrukken van 66.000 jaar geleden in een grot in Spanje zijn afkomstig van neanderthalers.
Bronnen: Science Advances, PLOS, Journal of Archaeological Science: Reports
Duik in de wereld van wetenschap, technologie en ruimtevaart met KIJK! Ontdek de meest fascinerende achtergronden, baanbrekende ontwikkelingen en de spannendste verhalen uit de ruimte.
Wil jij niets missen én profiteren van een scherpe aanbieding? Word nu lid van KIJK en lees meer voor minder!
