In het verhaal van de eerste vlucht boven Nederland komen (soms zijdelings, maar toch) echt heel grote namen voor. Die van Hiram Maxim bijvoorbeeld, de Amerikaanse uitvinder van het machinegeweer én vliegtuigbouwer. De namen van Wilbur en Orville Wright, bouwers van het eerste door een motor aangedreven vliegtuig, de Wright Flyer. En die van Otto Lilienthal ontwerper van zweefvliegtuigen en pionier in de vliegelarij…. Dat zit zo.

In 1909 bestond de suikerfabriek Van Breda veertig jaar en in een creatieve bui bedacht directeur Sybrand Heerma van Voss dat het leuk was om zo’n nieuwerwetse vliegmachine boven de fabriek, en daarmee ook boven Nederland, te laten vliegen. Piloten waren destijds nog niet zo dik bezaaid als nu, maar uiteindelijk werd Charles Alexandre Maurice Joseph Marie Jules Stanislas Jacques de Lambert bereid gevonden om de vlucht uit te voeren.

Houtje-touwtje-toestel

De zoon van een Russische generaal en een Franse moeder vloog eerst in een toestel van Maxim en stapte daarna over op een zweefvlieger van luchtvaartpionier Otto Liliental. Toen Wilbur Wright in 1908 in het Franse Le Mans de eerste Europese vlieglessen gaf, was De Lambert een van de eerste cursisten. Nog voordat hij zijn opleiding had afgerond, werd De Lambert benaderd door Heerma van Voss. En op zondag 27 juni 1909 stond hij met zijn Wright Flyer op de heide ten zuiden van Etten-Leur waar speciaal voor het evenement een start- en landingsbaan was aangelegd.

Helaas waaide het die dag zo hard dat de nog wat onervaren vlieger niet de lucht in durfde. Pas uren later, toen veel toeschouwers al teleurgesteld naar huis waren gegaan, waagde hij het erop en vloog drieënhalve minuut lang op 15 meter hoogte over een afstand van ongeveer een kilometer. Opeens hield de motor ermee op, maar gelukkig kon De Lambert zijn houtje-touwtje-toestel veilig aan de grond zetten. En daarmee was de eerste geslaagde vlucht boven Nederland een feit.

Dit is één onderdeel van de Terugvlucht-aflevering over allerlei ‘eersten’ uit de Nederlandse luchtvaartgeschiedenis. Wie was de eerste Nederlandse piloot, wie was de eerste Nederlandse vrouw met vliegbrevet, en wat was het eerste dodelijke ongelijk? De antwoorden op deze en nog meer vragen lees je in KIJK 10/2023 die vanaf donderdag 14 september in de winkel ligt.

Meer informatie:

• Defensie: Geschiedenis luchtmacht
• BN De Stem: Sybrand Heerma van Voss: een man die nooit koos voor gebaande paden
• KIJK: Waarom zijn er relatief weinig diesel-aangedreven vliegtuigen?