Veel mensen dachten in 1914 dat de Eerste Wereldoorlog een korte, ‘vrolijke’ oorlog zou worden. Maar de strijd duurde jaren, was uitermate bloederig en liep hopeloos vast. Hoe kon het zo catastrofaal misgaan? En waarom zocht niemand een uitweg?

“Gisteravond bereikte ons het idiote bericht dat Parijs was gevallen. Aanvankelijk was ik dolblij, tot ik besefte dat het verhaal niet waar kon zijn. Dit soort fantasieverhalen zijn altijd een slecht teken. Als er echt goed nieuws was, was het niet nodig zulke onzin op te dissen.” Dat schrijft de 25-jarige Ludwig Wittgenstein eind oktober 1914. Later wordt hij een van de grootste filosofen van de twintigste eeuw, maar dat najaar dient hij in het Oostenrijk-Hongaarse leger.

Er zijn veel meer Europeanen die met zo’n teleurgesteld gevoel rondlopen. Het conflict dat wij nu de Eerste Wereldoorlog noemen, is dan net drie maanden aan de gang, maar het begint tot steeds meer mensen door te dringen dat dit een verwoestende en zeer lange krachtmeting dreigt te worden.

Bij het uitbreken van de oorlog was de stemming compleet anders. In Duitsland werd geroepen dat er een frischer, fröhlicher Krieg in het verschiet lag. Soldaten in beide kampen kregen te horen dat ze ‘vóór Kerstmis’ thuis zouden zijn. In de diverse legerhoofdkwartieren lagen gedetailleerde plannen klaar om de vijand binnen een paar weken te verpletteren.

Maar al snel loopt de oorlog hopeloos vast. Het wordt een worsteling die zich vier jaar voort zal slepen en uiteindelijk een ongekend aantal soldaten het leven kost. Hoe kon deze catastrofe ontstaan? En waarom kozen de militairen – en de politici – niet voor een andere koers toen ze zagen in wat voor een uitzichtloze situatie ze waren beland?

Dit is het begin van een artikel te vinden in KIJK 8/2014. Dit nummer ligt in de winkel van 26 juni tot en met 23 juli.

Documentaire The war revolution 1914:

Meer informatie:

• BBC: World War One
• FirstWorldWar.com: The Planning of the War
• The Economist: Still in the grip of the Great War
  
• YouTube: All quiet on the Western Front

Beeld: Getty Images