Fons van Westerloo was als journalist bij de val van Saigon, vijftig jaar geleden. Hij blikt in de KIJK-special De Vietnamoorlog terug op die dagen in april 1975. “Het was een pandemonium, het was chaos.”

Op 30 april 1975 (precies 50 jaar geleden) viel Saigon, de hoofdstad van Zuid-Vietnam, in handen van het communistische noorden. Deze dag wordt gezien als het einde van de Vietnamoorlog (1955-1975). Een dag eerder, op 29 april, wist een Nederlandse tv-ploeg met Fons van Westerloo, Kees Colson en Willebrord Nieuwenhuis per helikopter uit de stad te ontsnappen. Van Westerloo blikt terug op de hectische laatste dagen in Vietnam.

“Het was ongelooflijk wat we meemaakten”, zegt de voormalige journalist en mediazakenman nu. “We zaten daar in totaal ongeveer een maand en aanvankelijk was de situatie in Saigon heel gewoon. Maar zodra je wegging uit de stad, zag je enorme vluchtelingenstromen uit het noorden komen en kreeg je door wat er aan de hand was. Het was een pandemonium, het was chaos.”

Lees ook:

• Werd in Nederland veel geprotesteerd tegen de Vietnamoorlog?
• 50 jaar na de Vietnamoorlog blikken we met deze KIJK-special terug op de onwinbare strijd

Helikopter uit de lucht geschoten

Een halve eeuw later ziet hij het nog voor zich. “Ik stond op het balkon van het Caravelle Hotel, waar alle journalisten zaten, ik zag een helikopter vliegen – en boem.” Het toestel werd neergeschoten. “Als een soort vlieg kwam hij naar beneden. Wij waren gewaarschuwd door de Noord-Vietnamezen: nu moet je echt gaan, anders gaan we door. Nou, dat laatste gebeurde dus echt.”

Toen het evacuatiemoment eenmaal daar was, gingen de Nederlanders naar een afgesproken plek in Saigon, vanwaar ze naar de luchthaven zouden worden gebracht. “En van daaruit met helikopters naar Amerikaanse oorlogsbodems in de Zuid-Chinese Zee.” Maar eenmaal op de bewuste verzamelplaats, voelde Van Westerloo dat hij nog iets belangrijks moest doen: een afspraak nakomen.

De avondklok getrotseerd

“Een paar dagen voor de evacuatie was er een avondklok ingesteld in Saigon. Je kon eigenlijk de straat niet meer op, en bijna alle verbindingen met de buitenwereld waren verbroken. Ik hoorde dat de Amerikaanse omroep NBC nog wel een verbinding had, met New York. Toen was ik zo gek om ’s avonds, samen met Kees Colson, de avondklok te trotseren en door de straten van Saigon naar hun hotelsuite te sluipen, om te kijken of we via hun verbinding toch nog iets konden versturen.” Dat vonden de NBC-collega’s goed.

“En zo kon het gebeuren dat we nog een stukje radio konden doorgeven, vlak voor de val van Saigon. Toen vroeg ik, als keurige Nederlander, aan die Amerikaan: ‘Wat kost dat?’ Zei hij: ‘Je denkt toch niet dat wij ooit nog de rekening van dit hotel gaan betalen als die communisten straks Saigon hebben ingenomen? Maar een Heineken zou wel fijn zijn.’”

“Dus ik sta vlak voor de evacuatie met Kees Colson, Willebrord Nieuwenhuis en de internationale pers in een straat die helemaal was afgesloten door Amerikaanse militairen. Er stonden bussen klaar om ons weg te brengen. En ik doe het gekste dat ik ooit in mijn leven heb gedaan.”

Een Heineken zou fijn zijn

“Ik zie die NBC-vent staan en denk: Heineken. En: de Nederlandse ambassade, die ook aan het evacueren was, staat helemaal vol met Heineken. Dus ik verlaat de straat – een daad van een waanzinnige. De chauffeur die we hadden ingehuurd om ons naar de evacuatieplek te brengen stond er nog, en wij naar de Nederlandse ambassade. Ik denk dat mijn hartslag wel tweehonderd per minuut was. Komt daar net de Nederlandse zaakgelastigde Jan Herman van Roijen met zijn koffertjes naar buiten. Ik vraag: ‘Waar staat de Heineken?’ Hij zegt: ‘Neem alle Heineken mee die je kunt dragen, want ik haat de gedachte dat de communisten morgen mijn bier opdrinken.’”

Van Westerloo laadt alle blikken in en rijdt terug naar het evacuatiepunt. “En godzijdank, iedereen stond er nog. Maar ja, ik mocht niet met die auto de straat in. Dus ik loop naar die vent van NBC en zeg: ‘Je moet even meelopen, ik wil je wat laten zien.’ Hij had daar geen zin in, maar ging toch even mee. Ik zwaai die achterbak open, trek een blikje open en zeg: ‘Een Heineken zou wel fijn zijn.’ Dan spreekt hij de onvergetelijke woorden: ‘Fons, jij bent de enige die woord heeft gehouden in Vietnam.’

Dit is het begin van een artikel uit de KIJK-special De Vietnamoorlog. Hoe de evacuatie van Saigon verder verliep lees je in deze speciale editie, met daarin ook alles over het ontstaan, verloop én de nasleep van de oorlog. Deze KIJK-special kun je bestellen in onze webshop, of eenvoudig via de knop hieronder.

Tekst: Boris van Zonneveld