Vlak na de Russische inval in Oekraïne dook in de media geregeld het woord ‘blitzkrieg’ op. Poetins ‘speciale militaire operatie’ zou bliksemsnel, binnen een paar dagen, tot de verovering van Kyiv en de val van de Oekraïense regering moeten leiden. Maar waar komt het begrip blitzkrieg vandaan, en wat houdt het eigenlijk in?

Bij de eerste vraag lijkt het antwoord voor de hand te liggen: uit Duitsland. Toch is het niet zo simpel. Hoewel in een handjevol Duitse publicaties uit de jaren dertig van de vorige eeuw het woord Blitzkrieg voorkomt, ontbreekt het in officiële militaire stukken. Anders dan vaak beweerd wordt, had de Wehrmacht namelijk geen kant-en-klare blitzkriegdoctrine. Maar na de aanvankelijke, vaak spectaculaire successen van het Duitse leger in de Tweede Wereldoorlog begon de Britse en de Amerikaanse pers de term blitzkrieg of lightning war te gebruiken. Goed beschouwd is het dus eerder een Engelse dan een Duitse uitdrukking.

Een andere veelgehoorde aanname is dat Duitsland door de toepassing van blitzkriegmethodes lange oorlogen wilde voorkomen omdat die economisch gezien te veeleisend waren. In werkelijkheid liet Hitler plannen maken voor een wereldomvattende strijd. Daarin zou zijn krijgsmacht uiteindelijk ook tegenover die van de Verenigde Staten komen te staan. Duitsland moest daar op zijn vroegst in 1943 klaar voor zijn, maar vanwege hun agressieve buitenlandpolitiek raakten de nazi’s al in september 1939 in oorlog met Frankrijk en Groot-Brittannië.

Lees ook:

• Wat is de duurste oorlog uit de geschiedenis?
• De Whisky War: de vriendelijkste oorlog
• Radiostation uit de Koude Oorlog draait opeens hitjes

Mislukking

De Duitse invasie van Polen die WO II inluidde, had overigens nog nauwelijks blitzkrieg-elementen. Het was een tamelijk klassieke militaire operatie, waarin de zware artillerie een hoofdrol speelde. Pas het grote offensief tegen Nederland, België en Frankrijk dat op 10 mei 1940 losbarstte, kan als een echte bliksemoorlog worden bestempeld.

De hoofdkenmerken daarvan: een geconcentreerde aanval op het zwakste punt van de vijandelijke linies; pantsereenheden die door de zo geslagen gaten denderden en paniek zaaiden; nauwe samenwerking tussen grondtroepen en luchtmacht, waarvan een deel als ‘vliegende artillerie’ optrad. Veel daarvan gebeurde al improviserend, en enkele cruciale acties slaagden meer door geluk dan door wijsheid. Al wekte de nazipropaganda onder andere met beelden van vastberaden oprukkende soldaten (zie de foto) een heel andere indruk.

In mei 1940 pasten de Duitsers tijdens hun opmars door Nederland, België en Frankrijk met succes hun blitzkriegmethodes toe (foto linksboven). Maar tijdens Operatie Barbarossa, de aanval op de Sovjet-Unie (deze foto), bleek die tactiek veel minder succesvol.

Beeld: Bundesarchiv/CC BY-SA 3.0

De Duitse historicus Michael Geyer omschreef de blitzkrieg van 1940 decennia later daarom als “een fantasiespektakel dat achteraf voor het grote publiek in elkaar was gezet”. Desondanks ging de Duitse legerleiding zelf ook geloven dat je overal en onder alle omstandigheden op een blitzkriegachtige manier snelle overwinningen kon behalen. Maar toen dat in 1941 in de uitgestrekte Sovjet-Unie werd geprobeerd, draaide het op een complete mislukking uit.

Deze vraag kon je vinden in KIJK Zomernummer 2022.

Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK Antwoordt’? Mail hem naar [email protected]. En in onze nieuwste special geven we antwoord op 197 bijzondere, verrassende en boeiende vragen! Bestel hem eenvoudig en snel via onderstaande knop.

Tekst: Leo Polak

Beeld: Bettmann/Getty Images