Miljoenen jaren geleden stierf bijna al het zeeleven op aarde uit. Onderzoekers van de Universiteit van Californië, Riverside weten waarom: een zuurstoftekort.

Het zuurstofgehalte in de lucht beïnvloedt de hoeveelheid zuurstof in de zee. Althans, dat was lang de veronderstelling. Volgens onderzoekers van de UC Riverside zorgen onze bewegende continenten voor zuurstof in de oceaan. In het toonaangevende wetenschapsblad Nature schrijft het Amerikaanse team dat de aardplaten leven geven aan de zee, maar het ook zó wegnemen.

Lees ook:

• Diepzeevissen maken gebruik van ‘stealth-technologie’
• Migratiegolf van zeedieren naar Antarctica
• Diepzee-octopussen hebben meer ´wratten´

De kringloop van het zeeleven

Als het water aan het oppervlak van de oceaan kouder wordt, zakt het weg. Terwijl dit zeewater zinkt, neemt het zuurstof uit de atmosfeer mee naar de oceaanbodem. Zodra het water vanuit de diepte omhoog ‘stroomt’, neemt het allerlei voedingsstoffen uit organisch materiaal mee terug naar het zeeoppervlak. Daar voeden verschillende organismen zich met de diepzeedelicatessen, voor het koude water weer neerdaalt.

Al het leven in de zee is afhankelijk van deze zeestroming. Toch kan deze toevoer van zuurstof en voedingsstoffen abrupt tot een einde komen.

Massa-extinctie

Volgens oudere computermodellen lopen dalingen van zuurstof in de zee gelijk met afnames van zuurstof in de lucht. Dat is wel heel simpel gedacht, vonden de onderzoekers van het UC Riverside. In hun complexe computersimulatie rekende het onderzoeksteam met oceaanstromingen, bewegende continenten én zuurstofconcentraties. Over een periode van 540 miljoen jaar verplaatsten de wetenschappers de aardplaten, terwijl ze met de zuurstofconcentratie in de lucht niks deden in de simulatie.

Gek genoeg veranderde de zuurstofconcentratie in de oceanen continu – ondanks het constante zuurstofgehalte in de lucht. Het team denkt daarom dat de tektonische platen zuurstof door de oceaan pompen. Afhankelijk van onze wel of niet bewegende continenten, kan de wereldwijde watercirculatie dus ook abrupt stoppen.

Dat is 540 miljoen jaar geleden al eens gebeurd, toen de diepzee millennia lang geen zuurstof kreeg. Alles wat niet rond het zeeoppervlak leefde, stierf uit. Pas 440 miljoen jaar geleden kwam de zuurstofcirculatie weer op gang, en het oceaanleven weer bij.

Eye closer

Het onderzoek gaat niet in op de vraag of en wanneer de aarde een soortgelijke gebeurtenis kan verwachten. Zulke voorspellingen moeten we ook niet zoeken in dit artikel, vindt Isabel van Waveren, werkzaam als paleobotanicus in Naturalis. Niet alleen de diepzeecirculatie, maar ook allerlei andere factoren zoals de temperatuur van de aarde en het CO₂-gehalte in de atmosfeer beïnvloeden het zuurstofgehalte van de oceaan.

Ze geeft toe: “Inderdaad, als je de koudwatervorming in de polen stopzet, stopt de oceanische ventilatie.” Maar de onderzoekers doen denken dat de hoeveelheid zeezuurstof losstaat van de concentratie zuurstof in de lucht. Oftewel: wat er in de oceaan misgaat, heeft niets te maken met het vuil dat de mens op het land bij elkaar harkt. Dat is een gevaarlijke redenering. Van Waveren concludeert daarom: “Geen eye opener, maar een eye closer.”

Bronnen: Nature, UC Riverside via EurekAlert!

Beeld: Pixabay

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!