Een zeldzame microscoop van Antoni van Leeuwenhoek – de ontdekker van de microwereld – wordt in december geveild door het Britse veilinghuis Christie’s.
Minstens 180.000 euro verwacht Christie’s te vangen voor een zeldzaam microscoopje dat Antoni van Leeuwenhoek rond 1700 heeft gemaakt. De in Delft geboren wetenschapper maakte meer dan driehonderd microscopen, waarvan er – voor zover we weten – nog maar elf zijn overgebleven. Dit opgedoken exemplaar zou de teller op twaalf zetten. Het Rijksmuseum Boerhaave in Leiden heeft vier ‘Leeuwenhoekjes’ in bezit.
Hoe Antoni van Leeuwenhoek tot zijn microscoopontwerp kwam, zullen we waarschijnlijk nooit weten. Maar hoe de wetenschapper zulke scherpe beelden met zijn microscoop verkreeg, is wél uitgezocht. Zelf zou hij ooit hebben gezegd dat dat kwam doordat hij een geavanceerde glasblaasmethode had ontwikkeld, maar dat is nooit bewezen.
Lees ook:
Hoe verkreeg Van Leeuwenhoek zo’n hoge resolutie?
In 2018 namen onderzoekers van het Reactor-instituut van de TU Delft twee microscopen uit de collectie van Rijksmuseum Boerhaave onder de loep. Gezien de zeldzaamheid en historische waarde was demonteren geen optie. Daarom gebruikten ze neutronentomografie. Die nieuwe techniek maakte het mogelijk een 3D-beeld op te bouwen van het binnenste van de microscoop zonder dat die daarvoor hoefde te worden opengebroken. Het resultaat was even spannend als ontnuchterend: in de Leeuwenhoekjes zit geen geblazen, maar een geslepen lens.
Toch onderzocht hetzelfde team in 2021 opnieuw een microscoop van Van Leeuwenhoek, dit keer een exemplaar dat in het Universiteitsmuseum Utrecht ligt. Deze microscoop kan maar liefst 266 maal vergroten. Om die te maken, gebruikte de zeventiende-eeuwse wetenschapper een verrassend andere methode, ontdekten de onderzoekers. Eentje die hij had afgekeken van de Britse geleerde Robert Hooke. En dat is ironisch, omdat de gerenommeerde microscopist juist erg nieuwsgierig was naar de ‘geheime’ werkwijze van Van Leeuwenhoek.
Op 13 december brengt veilinghuis Christie’s in Londen de microscoop onder de hamer. Wie het object aanbiedt en hoe die eraan is gekomen, is niet bekend.
Dit jaar is het driehonderd jaar geleden dat Antoni van Leeuwenhoek overleed. Je leest alles over zijn leven en over de vrouwen die onmisbaar waren voor zijn carrière in KIJK 9/2023, via onderstaande knop te bestellen.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Bronnen: KIJK 9/2023, NU.nl
Beeld: Rijksmuseum Boerhaave