Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Onze (sociale) intelligentie is mogelijk het gevolg van blootstelling aan sekshormonen van de placenta tijdens de zwangerschap.
De belangrijkste manier waarop wij ons onderscheiden van dieren is ongetwijfeld het menselijk brein. Die is groter én bevat efficiëntere verbindingen dan zelfs onze meest naaste verwant, de chimpansee. Maar hoe wij onze hersenen verkregen hebben is nog altijd voer voor pittig debat onder wetenschappers.
Antropologen van de University of Cambridge en Oxford doen er nu een extra sausje bovenop door in het wetenschappelijke tijdschrift Evolutionary Anthropology te suggereren dat de placenta – en de sekshormonen die ze aanmaakt – mogelijk aan de basis stond van de evolutie van onze intelligentie. Hoe goed is deze hypothese onderbouwd?
Lees ook:
Sekseverschillen
Het startpunt voor de nieuwe theorie van Alex Tsompanidis en collega’s – die gestoeld is op een literatuurstudie – zijn de sekseverschillen tussen mannen en vrouwen. Zo vertelt evolutionair ontwikkelingsbioloog Michael Richardson van de Universiteit Leiden – niet betrokken bij de studie – aan KIJK. “Een van de duidelijkste kenmerken is de ontwikkeling van een omvangrijke boezem, iets wat je niet ziet in vrouwtjes van andere primaatsoorten.”
“Ook hebben vrouwen een ruimer bekken in vergelijking tot mannen”, vervolgt hij. “Verder zijn er onder meer verschillen tussen mannen en vrouwen in breinstructuur, lichaamslengte, lengte van de vingers en in spierkracht.”
Testosteron en oestrogeen
Deze verschillen ontstaan door de invloed van sekshormonen, zoals testosteron en oestrogeen, op de foetus tijdens de zwangerschap. Om in het geval van de hersenen specifiek te zijn: meer testosteron leidt tot een groter brein terwijl oestrogeen de verbindingen tussen de cellen onderling efficiënter maakt. Dat bleek uit recente labproeven met hersencellen afkomstig van gedoneerde stamcellen.
In de zwangerschap is het voornamelijk de placenta die genoemde sekshormonen aanmaakt. En daarin lijkt de menselijke placenta uniek. Twee onderzoeken gaven volgens Tsompanidis namelijk aan aan dat wij meer oestrogeen ten opzichte van testosteron produceren dan andere primaten. Dat komt mogelijk doordat wij meer aromatose hebben. Dat is een enzym dat in de placenta testosteron omzet naar oestrogeen.
Sociale groepen
Ten slotte wijzen Tsompanidis en zijn team erop dat mensen meer dan onze primaatverwanten in grote en complexe sociale groepen leven. Het is dan niet handig als testosteron-gedreven competitiedrang tot ruzie om partners of voedsel leidt. En dus moet de testosteronproductie omlaag en de oestrogeenproductie omhoog.
Door al deze kennis te bundelen komt het team nu dus met het idee dat de placenta en de sekshormonen die het orgaan aanmaakt de drijvende kracht was achter de evolutie van het menselijke (sociale) brein en daarmee de huidige samenleving.
‘Niet erg overtuigend‘
Natuurlijk is deze hypothese best speculatief te noemen, zegt Richardson. “Ik vind het ook niet heel erg overtuigend. Er zijn bijvoorbeeld genoeg menselijke eigenschappen die niet onder invloed staan van hormonen, zoals bepaalde jeugdige schedelstructuren die verdwijnen wanneer een mens volwassen wordt.”
Ook verschilt de placenta flink tussen verschillende zoogdieren, vervolgt hij. “Dus het is nogal wat om te zeggen dat de menselijke placenta speciaal is en zo’n grote rol heeft gespeeld in de menselijke evolutie.”
‘Toch het onderzoeken waard’
Dat wil trouwens niet zeggen dat hypothese hiermee direct de prullenbak in kan. “Sommige van de beste theorieën in biologie komen van het samenvoegen van heel veel kleine stukjes data en observaties”, zegt Richardson. “Die zijn op zichzelf misschien niet voldoende overtuigend, maar samengevoegd kunnen ze toch een verhaal vertellen. Een goed voorbeeld is Darwin’s theorie van natuurlijke selectie.”
Hij besluit: “Dus ik denk dat deze hypothese intrigerend is en het verder onderzoeken waard. Misschien dat hij dan alsnog uitgegroeid tot een gevestigde theorie.” En wie weet wordt dan het debat over het ontstaan van ons unieke brein eindelijk beslecht.
Bronnen: Evolutionary Anthropology, University of Cambridge
Beeld: Nadzeya Haroshka/Getty Images