In een heldere nacht kun je op een donkere plek wel duizenden sterren aan de hemel zien. Daartussen zijn meestal ook enkele planeten zichtbaar. Hoe onderscheid je die van al die sterren?

Ten eerste staan sterren ten opzichte van elkaar altijd op dezelfde plek. Anders hadden we niet al sinds mensenheugenis sterrenbeelden zoals de Grote Beer kunnen aanwijzen. Planeten bewegen daarentegen aan de hemel tussen de sterren door. Dat komt doordat ze een stuk dichterbij staan dan sterren, en net als de aarde een baan rond de zon beschrijven. Vergelijk het met wat je ziet als je uit het zijraam van een rijdende auto kijkt. Het landschap ver weg lijkt zo goed als stil te staan, terwijl de bomen vlak langs de weg voorbij schieten. Van dit gedrag is het woord ‘planeet’ afgeleid: planètès is Oudgrieks voor ‘dwaalster’. Je kunt planeten dus aan hun gedwaal herkennen. Maar dat gaat niet zo snel: je ziet het pas als je meerdere nachten achter elkaar heel goed naar boven staart.

Lees ook:

• Hoe komt het dat we meer dan 13,8 miljard lichtjaar ver kunnen kijken?
• Heeft astrologie ook maar iets te maken met astronomie?

Nog meer tips

Gelukkig is er ook een manier om een planeet onmiddellijk te ontmaskeren. Planeten flonkeren namelijk veel minder dan sterren. Sterren zijn hartstikke groot, maar doordat ze zo ver weg staan, lijkt al hun licht uit één punt te komen. Wel stuitert dat licht in de dampkring van de aarde alle kanten op. Daardoor zie je sterren voortdurend twinkelen. Het licht komt niet de hele tijd uit precies hetzelfde punt aan de hemel, maar beweegt daar continu omheen.

Planeten geven zelf geen licht, maar weerkaatsen wel het licht van de zon. Doordat ze relatief dicht bij de aarde zijn, komt dit licht niet uit één punt, maar uit een schijfje. Oftewel: een hele verzameling aan lichtpunten, die allemaal op hun eigen manier door de dampkring stuiteren. Maar bij elkaar genomen verspringt zo’n schijfje van lichtpunten minder dan een enkel punt.

Tot slot kunnen planeten enorm helder zijn; helderder dan sterren. ’s Ochtends en ’s avonds is Venus vaak na de zon en de maan het helderste object aan de hemel. Ook Jupiter is behoorlijk helder. Mars is iets minder helder, maar heeft dan weer een opvallende oranjerode kleur.

Deze vraag kon je vinden in KIJK 5/2023.

Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK Antwoordt’? Mail hem naar [email protected]. En in onze gloednieuwe special geven we antwoord op 178 bijzondere, verrassende en boeiende vragen! Bestel hem hier! Of eenvoudig via de knop hieronder.

Tekst: Yannick Fritschy

Beeld: BRUNO GILLI/ESO/CC BY SA 4.0