Hoe kan het dat astronomen soms sterrenstelsels vinden die meer dan 13,8 miljard lichtjaar (de leeftijd van het heelal) van ons vandaan zijn?

Met de James Webb-ruimtetelescoop kunnen astronomen verder dan ooit het heelal in kijken. Het verste sterrenstelsel dat ze tot nu toe hebben gevonden, JADES-GS-z13-0, staat op maar liefst 33,6 miljard lichtjaar afstand. Maar wacht eens even: het heelal bestaat ‘pas’ 13,8 miljard jaar. En een lichtjaar is de afstand die licht in een jaar aflegt. In die 13,8 miljard jaar kan licht dus hooguit 13,8 miljard lichtjaar hebben afgelegd. Hoe kunnen we dan sterrenstelsels zien die veel verder weg zijn?

Lees ook:

• Hoe bepaal je de leeftijd van een ster?
• Heeft astrologie ook maar iets te maken met astronomie?
• Wat zouden we merken van een botsing tussen Mercurius en Venus?

Zwemmen tussen twee eilanden

Dat komt doordat het heelal voortdurend en razendsnel uitdijt. Toen die sterrenstelsels kort na de oerknal het gemeten licht uitzonden, was het heelal veel kleiner dan nu. De stelsels stonden toen veel dichter bij de plek waar later de aarde zou ontstaan. Terwijl het licht naar ons toe vloog, zijn de stelsels steeds verder bij ons vandaan gedreven. Je kunt het vergelijken met twee eilanden die uit elkaar drijven. Stel dat je van het ene eiland naar het andere zwemt. Op het moment van vertrek liggen de eilanden 1 kilometer bij elkaar vandaan. Doordat ze uit elkaar drijven, moet je 2 kilometer zwemmen om bij het andere eiland te komen. En zodra je daar bent, liggen de eilanden 3 kilometer uit elkaar.

We kunnen in theorie zelfs nog verder het heelal in kijken. De maximale afstand die een signaal sinds de oerknal kan hebben afgelegd, is ongeveer 46,5 miljard lichtjaar. Astronomen spreken in dat kader ook wel van het ‘waarneembare universum’. Dat is een bol met een diameter van 93 miljard lichtjaar, met ons in het midden.

Deze vraag kon je vinden in KIJK 4/2023.

Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK Antwoordt’? Mail hem naar [email protected]. En in onze gloednieuwe special geven we antwoord op 178 bijzondere, verrassende en boeiende vragen! Bestel hem hier! Of eenvoudig via de knop hieronder.

Tekst: Yannick Fritschy

Beeld: AURA/STScI/NASA