Astronomen hebben een exoplaneet ontdekt die explosies op zijn moederster veroorzaakt. Daar heeft hij zelf flink last van en krimpt snel.  

Op het oppervlak van de zon komen regelmatig explosies voor waarbij een hoop straling het heelal in wordt geslingerd. Andere sterren doen dit ook. Nederlandse astronomen hebben nu een exoplaneet ontdekt die extra stralingsuitbarstingen uitlokt bij zijn moederster. Deze gewelddadige explosies blazen de ijle atmosfeer van de planeet weg, waardoor hij krimpt.

Dit is volgens de onderzoekers het eerste bewijs van een ‘planeet met een doodswens’. Hoewel wetenschappers al sinds de jaren negentig speculeren dat dit soort planeten bestaan, zijn de explosies die ze nu hebben gezien grofweg honderd keer energetischer dan verwacht. Ze schrijven erover in Nature.

Lees ook:

• James Webb-ruimtetelescoop ontdekt zijn eerste exoplaneet
• Krachtigste wind ooit gemeten: deze planeet heeft winden van 33.000 kilometer per uur

Extra uitbarstingen

Dankzij de zon weten we dat stralingsuitbarstingen veroorzaakt kunnen worden door verstoringen in de complexe en dynamische magnetische velden van een ster. Specifiek zijn het de magnetische veldlijnen die verstrikt raken. Als ze later plotseling herschikken, komt er een hoop energie vrij.

Al sinds de jaren negentig vragen astronomen zich af of sommige exoplaneten zo’n kleine baan hebben dat ze de magneetvelden van hun moederster verstoren. Zulke verstoringen zouden extra uitbarstingen kunnen veroorzaken.

Onderzoekers van het Nederlands instituut voor radioastronomie (ASTRON) besloten dat het nu tijd was om dat uit te zoeken – sinds er tegenwoordig veel krachtige ruimtetelescopen beschikbaar zijn. Op een zoektocht naar sterren met stralingsuitbarstingen die mogelijk worden uitgelokt door een exoplaneet viel hun oog op HIP 67522.

Slechts 7 dagen

Deze ster staat op 407 lichtjaar afstand van de aarde en is iets groter en koeler dan onze zon. Maar waar de zon 4,6 miljard jaar oud is, is deze ster pas 17 miljoen jaar oud. Vanwege haar jeugdigheid en grootte vermoeden wetenschappers dat de ster krachtige magneetvelden heeft. HIP 67522 heeft bovendien twee planeten om zich heen draaien. De dichtstbijzijnde – met de pakkende naam HIP 67522 b – doet er slechts zeven dagen over om een rondje te voltooien.

Ze besloten de ster en haar planeet met Cheops te bestuderen, een Europese ruimtetelscoop die is ontwikkeld om exoplaneten te onderzoeken. Daarmee zagen ze opvallend veel explosies op het oppervlak van HIP 67522.

Bombardement

Op zich zijn zulke uitbarstingen niks nieuws, onze zon doet dat dus ook regelmatig, en op aarde ervaren we dat als ruimteweer dat het noorderlicht veroorzaakt en elektrische systemen kan beschadigen. Tot nu toe was dit altijd eenrichtingsverkeer: een ster beïnvloedt een planeet. Maar sinds HIP 67522 b heel dicht rond zijn ster draait, vermoeden de astronomen dat hij de magneetvelden van zijn moederster kan beïnvloeden.

Ze denken dat de planeet energie verzamelt terwijl hij in zijn baan beweegt en die energie vervolgens in golven langs de magnetische veldlijnen van de moederster leidt, vergelijkbaar met een zweepslag. Als een golf het einde van een magnetische veldlijn bereikt op het oppervlak van de ster, veroorzaakt die een gigantische explosie. Het is volgens de onderzoekers de eerste keer dat we een planeet zijn moederster zien beïnvloeden.

HIP 67522 b lokt niet alleen uitbarstingen uit, maar hij lokt ze ook in zijn eigen richting. Als gevolg ervaart de planeet zes keer meer straling dan normaal. En zo’n bombardement van hoogenergetische straling is – surprise, surprise – niet erg gunstig voor de planeet. Hij is ongeveer even groot als Jupiter, maar heeft de dichtheid van een suikerspin. De straling erodeert de ijle atmosfeer, waardoor de exoplaneet snel massa verliest. In de komende 100 miljoen jaar zal hij waarschijnlijk krimpen tot het formaat van Neptunus.

“Ik heb nog een miljoen vragen”, zegt hoofdonderzoeker Ekaterina Ilin. “Dit is een compleet nieuw fenomeen, dus de details zijn nog niet duidelijk.” Zo wil ze graag onderzoeken wat voor soort straling bij de explosies vrijkomen. Uv- en röntgenstraling zouden bijvoorbeeld extra schadelijk voor de planeet zijn. Verder wil ze meer van dit soort ster-planeetsystemen vinden en bestuderen, wat hopelijk meer van haar vragen kan beantwoorden.

Bronnen: Nature, ESA

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!