Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Op 12 april 1961 werd de Russische kosmonaut Joeri Gagarin de eerste mens in de ruimte. Maar waar begint die ruimte eigenlijk?
Er is geen duidelijke grens tussen aarde en ruimte. Natuurkundig gezien kun je zeggen dat de aarde ophoudt wanneer de zwaartekracht ervan niet meer groter is dan die van de zon. Maar dat is pas op zo’n 20 miljoen kilometer afstand het geval – ruim vijftig keer zo ver als de maan. Dat is niet zo’n praktische definitie.
Lees ook:
Atmosferische deeltjes
Je kunt beter kijken naar waar de atmosfeer van de aarde ophoudt. Er is alleen geen punt vanaf waar er duidelijk sprake is van een vacuüm. Begin 2019 bewezen metingen van de ruimtesonde SOHO dat er zelfs op 630.000 kilometer van de aarde nog atmosferische waterstofdeeltjes rondzweven. Rek je de ruimtegrens zo ver op, dan bevindt de maan zich midden in de aardatmosfeer en is de mens nog nooit in de ruimte geweest. Ook niet zo’n fijne definitie.
Een andere optie is om de ruimtegrens te plaatsen op het punt waar deeltjes sterker beïnvloed worden door de stralingsdruk van de zonnewind dan door de zwaartekracht van de aarde. In dat geval begint de ruimte ongeveer halverwege tussen aarde en maan. Dan zijn de Apollo-astronauten tenminste wel in de ruimte geweest. Maar Joeri Gagarin, André Kuipers en alle andere ‘ruimtevaarders’ niet. Historisch gezien dus ook niet zo’n goede definitie.
Kármánlijn
Ruimtevaartorganisaties leggen de grens daarom wat dichterbij: op de Kármánlijn. Dat is een denkbeeldige lijn vanaf waar een object geen actieve voortstuwing nodig heeft om een baan rond de aarde te beschrijven. Wanneer een satelliet onder de Kármánlijn belandt, zal hij zonder aandrijving onherroepelijk neerstorten, maar erboven kan hij blijven rondzweven.
Waar ligt deze denkbeeldige lijn? Vanwege variabele omstandigheden in de atmosfeer is dat niet precies te zeggen. De Fédération Aéronautique Internationale houdt gemakshalve een hoogte aan van 100 kilometer, iets waar de meeste organisaties in meegaan.
De Amerikaanse luchtmacht plaatst de lijn echter al op 80 kilometer. Daardoor kon het ruimtevaartbedrijf Virgin Galactic begin 2019 zeggen dat het een passagier de ruimte in had gebracht, al bereikte zijn toestel een hoogte van ‘slechts’ 89,9 kilometer.
Deze vraag kon je vinden in KIJK 2/2020.
Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK antwoordt’? Mail hem naar [email protected].
Tekst: Yannick Fritschy
Beeld: NASA