Limburg is in de race als locatie voor een nieuw, supergevoelig instrument dat onderzoek gaat doen naar zwaartekrachtsgolven.

Bij telescopen denk je misschien aan de eind vorig jaar gelanceerde James Webb Space Telescope of die enorme apparaten op de heuveltoppen in Chili, maar niet eentje die onder de grond zit. En al helemaal niet in het Limburgse land. Toch wordt er daar misschien eentje gebouwd en deze weken rijden er heel bijzondere trucks rond die onderzoek doen naar de plek waar hij moet komen.

Lees ook:

• Einstein versus de kameleontheorieën
• Met de maan ‘onmeetbare’ zwaartekrachtgolven oppikken

ET

Het gaat om de Einsteintelescoop (ET), een extreem gevoelig instrument waarmee wetenschappers zwaartekrachtgolven willen detecteren en bestuderen. Volgens de algemene relativiteitstheorie van Albert Einstein vormen ruimte en tijd één geheel. Door (nogal heftige) bewegingen van een hemellichaam kunnen er schokgolven in die ruimtetijd ontstaan, die zich als golven voortbewegen. Vergelijkbaar met rimpelingen in het water als je er in een steen in gooit. Het in kaart brengen van die zwaartekrachtgolven kan de kennis over de werking en het ontstaan van het heelal enorm vergroten.

Laserpulsen

Er zijn al bestaande detectoren, zoals LIGO en Virgo, maar de Einsteintelescoop zal tien keer sterker worden en duizend keer meer ruimte af kunnen tasten. Dat doet het systeem met een exacte gelijkzijdige driehoek. In de drie buizen van de driehoek, elk 10 kilometer lang en 250 meter onder de grond, worden laserpulsen gelijktijdig afgevuurd. Vervolgens wordt met een enorme precisie gemeten hoe lang die pulsen erover doen om door de buis te schieten en als ze niet precies gelijk aankomen, is er mogelijk een zwaartekrachtgolf gepasseerd die de ruimte heeft vervormd.

Bodemtrillingen

Uiteraard moet de bodem voor zo’n supergevoelig instrument stevig genoeg zijn, en daar zijn de special meettrucks voor. Met de trilplaat tussen hun wielen kunnen ze de bodem laten trillen met een oplopende frequentie tot 100 trillingen per seconde. Die worden vervolgens door de verschillende bodemlagen weerkaatst en opgevangen door sensoren die om de tien meter in het te onderzoeken gebied zijn geplaatst.

Er is voor Limburg gekozen omdat de bodem daar hard is, maar ook is afgedekt met een dempende zachte laag zandsteen. Bovendien zijn er in dit gebied weinig spoorlijnen, zware industrie en windturbines.

Race met Sardinië

Als de metingen een positief resultaat geven, maakt dat de kans weer wat groter dat ET (bouwkosten zo’n 1.9 miljard euro) naar Limburg komt. Naar verwachting maken geïnteresseerde landen in Europa hun formele kandidatuur voor de bouw van de Einsteintelescoop in 2023 of 2024 bekend. Op dit moment is ook Sardinië in de race als mogelijke locatie. Waarschijnlijk wordt in 2025 de meest geschikte plek gekozen.

Bronnen: Nikhef, Einstein Telescope

Beeld: Nikhef

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!