Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Voor het eerst is de ondergang van een ruimtesteen in de atmosfeer uitgebreid onderzocht. Dat levert interessante inzichten én een waarschuwing op.
In februari 2023 viel een asteroïde uiteen boven Normandië, Frankrijk. De klap was in Nederland en zelfs tot in Rusland te horen. Nou ja, niet door mensenoren. Wel werd het (infra)geluid opgevangen door gevoelige detectoren, waaronder die van het KNMI in De Bilt.
De vuurbal die door de lucht vloog werd gefilmd (zie bijvoorbeeld hieronder) en gefotografeerd (foto boven dit artikel). Aan de hand van die beelden, computerberekeningen en de vondst van brokstukken heeft een internationaal team van sterrenkundigen nu een uitgebreide analyse gepubliceerd in het vaktijdschrift Nature Astronomy. Daaruit blijkt dat de ruimtesteen waarschijnlijk ontploft is.
Lees ook:
- Waren de dino’s al gedoemd uit te sterven voordat de asteroïde insloeg?
- Asteroïde 2024 YR4 zou de maan kunnen raken – iets wat astronomen graag zien
- Asteroïde 2024 YR4 gaat de aarde toch niet raken
Op zoek naar stenen
De asteroïde, 2023 CX1 genoemd, werd 7 uur voor zijn binnenkomst in de dampkring al waargenomen. Hij zou zo’n 72 centimeter groot zijn geweest en ongeveer 650 kilogram hebben gewogen.
De Nederlandse astronoom Peter Jenniskens van het SETI Institute en het NASA Ames Research Center ging dit jaar samen met collega’s op zoek naar de gevallen meteorieten. De harde wind bemoeilijkte de zoektocht.
Het verspreidveld
“De atmosfeer sorteert de stenen als het ware bij massa, maar de eerste gevonden steen was een stuk zwaarder dan ik had verwacht”, vertelt Jenniskens in een persbericht. “Daardoor konden we niet goed achterhalen waar de centrale lijn van het verspreidveld was.”
Dat zogenoemde verspreidveld is het gebied waar de brokstukken normaal gesproken volgens een vast patroon neervallen. Even later vond het team een piepklein stukje ruimtesteen, zo’n 3 gram zwaar, waardoor wel duidelijk was hoe de impact te werk ging.
30.000 kilogram TNT
De onderzoekers zagen dat 2023 CX1 een L-type chondriet was. Een vrij veelvoorkomende soort asteroïde in een baan rond de zon. Wat deze inslag wel ongewoon maakte, was de dubbele lichtflits die de vuurbal gaf.
Aan de hand van berekeningen concluderen Jenniskens en collega’s dat de ruimtesteen tot diep in de atmosfeer nog samenbleef, maar dan ineens in een fractie van een seconde 98 procent van zijn bewegingsenergie verloor.
Die energie kwam op 28 kilometer hoogte vrij als een explosie met een kracht vergelijkbaar met de ontploffing van zo’n 30.000 kilogram TNT. De asteroïde viel vervolgens in meerdere stukken uiteen.
Kan gevaarlijk zijn
De geconcentreerde schokgolf die bij die klap ontstond, creëerde een overdruk die viermaal zo groot was als een gemiddelde asteroïde-inslag geeft. In het laatste geval komt de energie over een langere tijdsperiode vrij en begint dat al hoger in de dampkring.
Het team van Jenniskens geeft aan dat het hier blijkbaar gaat om een geheel nieuw soort L-type chondriet. Eentje die plotseling met veel energie kan ontploffen. En dat is oppassen geblazen, want vindt zo’n inslag plaats boven bewoond gebied (het was nu boven en weiland), dan kán dat gevaarlijk zijn.
Bronnen: Nature Astronomy, SETI Institute via Phys.org
Beeld: Gijs de Reijke