Eindelijk goed nieuws uit de Amazone: de dikte van de bomen is de afgelopen decennia toegenomen. Hoe is deze meevaller te verklaren?

Het Amazoneregenwoud staat meer dan ooit onder druk. Door bomenkap dreigt het leefgebied van heel wat diersoorten te verdwijnen, erosie en verwoestijning nemen toe, en inheemse volken verliezen hun woonplek. En last but not least: minder bomen betekent minder opname van het broeikasgas CO₂. En dat hebben we nu juist zo hard nodig bij de strijd tegen klimaatverandering.

Gelukkig komt een groot internationaal team van wetenschappers van het RAINFOR Network met goed nieuws over de Amazonebomen: ze zijn afgelopen dertig jaar elk decennium 3,2 procent dikker geworden. De resultaten zijn gepubliceerd in het vaktijdschrift Nature Plants.

Lees ook:

• Waarom bossen niet teruggroeien in de Amazone na goudwinning
• Het water van deze rivier in de Amazone is zo heet dat het bijna kookt
• Sommige delen van de Amazone beter bestand tegen droogte

Boomdikte toegenomen

De onderzoekers klommen afgelopen decennia massaal de bomen in om ze op verschillende manieren te meten. Het oppervlakte van de doorsnede op borsthoogte (het zogenoemde basale oppervlakte) bleek dus elke 10 jaar toe te nemen.

Die toename in boomdikte gold voor zowel de hele grote als de wat kleinere bomen. Ook het aandeel dikke bomen nam wat toe. Maar de aantallen bomen per hectare bleven gelijk. Wat is hier aan de hand?

Leeftijd en sterftekans

De gemiddelde boomdikte wordt vooral bepaald door twee zaken, begint Amazone-expert Pieter Zuidema van Wageningen University & Research. “Ten eerste groeien bomen altijd in dikte, want ze kunnen niet krimpen. De gemiddelde leeftijd van bomen in deze bossen kan zijn toegenomen, en dat kán een verklaring zijn voor de gevonden toename.”

Ten tweede bepaalt ook boomsterfte de gemiddelde dikte. “Als er veel dikke bomen doodgaan, daalt de gemiddelde boomdikte. Dus misschien is het wel zo dat de sterftekans van dikke bomen een beetje is afgenomen de laatste tijd.”

Meer CO₂?

En dan is er nog het volgende. De toename in boomdikte van de afgelopen decennia valt heel mooi samen met de stijging van het gehalte CO₂ in de atmosfeer in dezelfde periode. Een en een is twee zou je zeggen en dus suggereert het onderzoeksteam dat meer CO₂ de oorzaak is van het verdikken van de Amazonebomen.

CO₂ is namelijk een belangrijke voedingsstof voor bomen. Via fotosynthese zetten ze dat om in zuurstof én biomassa, zoals wortels, hout en bladeren. “Het kán zeker een rol spelen” verklaart Zuidema. “Maar de onderzoekers kunnen het niet hard maken.”

Schade en herstel

Zuidema komt met een alternatieve verklaring. “De dynamiek van de bossen kan een soort zaagtand zijn; er zijn periodes met verstoringen (zoals branden en droogtes) die zorgen voor veel schade en boomsterfte, en die worden gevolgd door lange periodes van geleidelijk herstel waarbij de bomen ouder en dikker worden.”

Wellicht dat er meer van dat laatste heeft plaatsgevonden de afgelopen 30 jaar. En dat dat nu terug te zien is in de gegevens. Om dit verder uit te zoeken, suggereert Zuidema dat bijvoorbeeld jaarringenonderzoek kan worden gedaan om de leeftijden van bomen vast te stellen.

Gezonde giganten

Het is hoe dan ook goed nieuws dat de bomen in het Amazoneregenwoud dikker zijn geworden. Maar de ontdekking benadrukt wel het belang van het behoud van deze bomen. Dikkere bomen nemen namelijk meer CO₂ op.

“De enige manier waarop deze giganten gezond blijven is als het Amazone-ecosysteem verbonden blijft”, vertelt Oliver Philips van de University of Leeds, een van de onderzoeksleiders. “Ontbossing is een enorme bedreiging en zal de bomen doden als we het toelaten.”

Bronnen: Nature Plants, University of Birmingham via EurekAlert!

Beeld: Adriane Esquivel Muelbert

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!