Automobilisten die anderen genadeloos afsnijden op de snelweg, bazen die hun werknemers publiekelijk uitschelden, Twitteraars die elkaar voor rotte vis uitmaken… Hufterig gedrag is overal. Maar wat haalt de aso in ons precies naar boven? En worden we echt steeds botter en lomper, of lijkt dat maar zo?

Rijken zijn eikels op de weg, schreven talloze media in 2013. De aanleiding was een studie van de Universiteit van Californië te Berkeley in de VS, waaruit zou blijken dat mensen met dure auto’s minder vaak stoppen voor voetgangers bij een zebrapad en vaker genadeloos andere automobilisten afsnijden. Ook wetenschappers citeerden het artikel volop en behandelden het in psychologiecolleges.

Huftigerer dan vroeger?

Maar klopt het wel? Onderzoekers van onder andere de Universiteit van Amsterdam kregen sterke twijfels toen ze dit effect in de jaren erna niet konden vaststellen bij experimenten in Nederland en Duitsland. Vervolgens besloten ze de Amerikaanse studie zo goed mogelijk na te bootsen, door zelf in Berkeley langs de kant van de weg te gaan staan. De conclusie: zo’n 44 procent van de automobilisten reed zonder aarzelen door als een voetganger de weg wilde oversteken – maar de prijsklasse van de auto maakte daarbij geen verschil. Ook bij bestuurders die elkaar afsneden, zagen de onderzoekers geen link met het soort auto.

Het vooroordeel dat rijken asociaal zijn in het verkeer mag dus blijkbaar de prullenbak in. Maar wat valt vanuit de wetenschap dan wel te zeggen over wie zich asociaal gedraagt en onder welke omstandigheden? Als je om je heen kijkt, zie je continu situaties waarin mensen schijt aan elkaar lijken te hebben. Neem de klant die in de winkel schaamteloos voordringt. Of de buurman die hondenpoep altijd op de stoep achterlaat. En dan hebben we het er nog niet eens over hoe mensen elkaar affakkelen op sociale media. Wat haalt de aso in mensen naar boven? En doen we hufteriger tegen elkaar dan vroeger?

Dit is het begin van het artikel over asogedrag dat te lezen is in KIJK 8-2023. Deze editie ligt vanaf donderdag 20 juli in de winkel.

Meer informatie:

• Human: Worden we steeds asocialer?
• Roots of Incivility: How Personality, Media Use, and Online Experiences Shape Uncivil Participation
• Social status and unethical behavior: Two replications of the field studies in Piff et al. (2012)
• A Meta-analysis Integrating 20 years of Workplace Incivility Research
• KIJK: Kun je een boete krijgen voor je taalgebruik?
• KIJK: Waarom ‘klinkt’ een appje met een punt aan het einde bozig?

Tekst: Anouk Broersma

Beeld: iStock/Getty Images