Deze apparaatjes aan vislijnen weerhouden haaien en roggen ervan bijvangst te worden in de langelijnvisserij, suggereert nieuw onderzoek.

Jaarlijks sterven meer dan 20 miljoen haaien doordat ze per ongeluk worden gevangen door vissers die het eigenlijk voorzien hadden op bijvoorbeeld tonijn. Zeker een kwart van de getroffen haaiensoorten staat daardoor te boek als bedreigde diersoort. Bijvangst is dus een groot probleem. Het bedrijf Fishtek Marine denkt nu de oplossing te hebben gevonden: een apparaatje dat met behulp van elektrische pulsen haaien weghoudt bij de vishaken. Onderzoekers van de University of Exeter hebben de gadget getest en publiceerden hun bevindingen in Current Biology.

Lees ook:

• Gaan de haaien naar de haaien?
• Bedreigde haaiensoorten gevonden in dierenvoer
• ‘Visserij beïnvloedt grootte Europese wilde zalm’

Haaien afschrikken

Haaien-afschrikmiddelen bestaan al langer. Soms dragen duikers en surfers deze gadgets om zich te beschermen tegen aanvallen. Maar kunnen ze ook de haaien zelf beschermen tegen bijvangst van de langelijnvisserij? Fishtek ontwikkelde speciaal voor dit doel de SharkGuard. Dit apparaatje maak je vast aan de vislijn en creëert daar een klein elektrisch veld rondom de vishaak.

Haaien en roggen hebben in de huid van hun snuit gevoelige zintuigen waarmee ze elektrische velden kunnen oppikken. Met deze zogenoemde ampullen van Lorenzini kunnen ze bijvoorbeeld hun prooi vinden of oriënteren op zeestromingen. Komen de roofvissen te dicht bij een SharkGuard in de buurt, dan raken de ampullen door het elektrische veld overgestimuleerd. De dieren raken schrikken daarvan en vluchten weg van de haken. Dat is althans de bedoeling.

Geen effect op tonijn?

Maar werkt het ook echt? De onderzoekers, onder leiding van Philip Doherty, namen vorig jaar zomer de proef op de som. Ze maakten in totaal elf tochten met twee vissersboten en gebruikten voor het vissen op blauwvintonijn in totaal 22 lange lijnen en meer dan 18.000 haken. Het aantal bijvangsten op vislijnen mét en zonder SharkGuard werd geturfd.

De apparaatjes bleken het aantal gevangen blauwe haaien met 91 procent en het aantal pijlstraatroggen met 71 procent te verminderen. Goed nieuws dus, zou je zeggen. Vooral ook gezien er bijna geen verschil was tussen het aantal gevangen tonijnen op de vislijnen met en zonder de apparaatjes. De tonijnen leken dus geen last te hebben van SharkGuard, iets wat vissers ongetwijfeld kunnen waarderen.

Welwillendheid van visserijsector

“Het gebruik van technieken om de bijvangst van haaien en roggen in de tonijn- en zwaardvisvisserij te verminderen is altijd een afweging tussen de effectiviteit van de techniek om haaien af te schrikken, en de toepassing voor vissers om de techniek te gebruiken zonder dat het de vangst beïnvloedt”, geeft mariene bioloog en haaien-expert Guido Leurs van de Rijksuniversiteit Groningen aan.

“Het apparaatje dat hier wordt beschreven klinkt veelbelovend”, vervolgt hij. “Wel was de totale vangst van blauwvinvis in deze studie erg laag (in totaal 27, red.). Dit kan andere oorzaken hebben, maar dit zal wel de welwillendheid van de visserijsector om de techniek te willen toepassen beïnvloeden.”

Dat denkt ook visserij-expert Leo Nagelkerk van de Universiteit Wageningen. “Omdat ze de totale vangst van tonijn zo laag was, vind ik nog niet overtuigend aangetoond dat er op de doelvis geen effect was van SharkGuard.”

Geen wondermiddel

Je kunt je overigens verder afvragen of een apparaatje aan de vislijn het grote verschil gaat maken, geeft Nagelkerke verder aan. “De vissers vingen 27 blauwvintonijnen tegenover maar liefst 75 blauwe haaien en 270 (!) roggen. Hoe interessant het potentieel van SharkGuard ook is, het moet wel héél effectief zijn om deze dieren, die erg gevoelig zijn voor de visserij, tegen de vishaak te beschermen. Ik verwacht dan ook niet dat het een wondermiddel is.”

Daarnaast zijn er volgens zowel Leurs en Nagelkerke nog wat andere praktische zaken die verbeterd moeten worden om de techniek praktisch toepasbaarder te maken voor de vissers. Een van de beperkingen is bijvoorbeeld dat de batterij regelmatig moet worden vervangen. Fishtek wil dit probleem aanpakken door SharkGuard te laten opladen door bijvoorbeeld het trekken van de vislijn. Leurs: “En zoals de onderzoekers ook al aangeven: de visserijsector moet actief betrokken worden bij de verdere ontwikkeling om SharkGuard tot een mogelijk succes te maken.”

Bronnen: Current Biology, Cell Press via EurekAlert!, University of Exeter via EurekAlert!

Beeld: © Robert Enever

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!