De rommel in de ruimte neemt ieder jaar alleen maar toe. Dat geldt ook voor de kans dat dit voor verstoringen in het luchtruim zorgt. Welke risico’s heeft ruimtepuin voor vliegverkeer?

Hoewel vliegen nog steeds een van de veiligste manieren van vervoer is, zijn de gevolgen catastrofaal als het misgaat. Het toenemende ruimtepuin in ons luchtruim maakt die kans ieder jaar iets groter. Hoeveel groter? Dat hebben onderzoekers van de University of British Columbia (Canada) berekend in een nieuwe studie.

Lees ook:

• NASA aangeklaagd nadat ruimtepuin een huis doorboort
• Missie om ruimteafval op te ruimen is getroffen door ruimteafval

Ruimtepuin raakt vliegtuig

Jaarlijks schieten we meer dan honderd raketten de lucht in, bijvoorbeeld om satellieten in een baan om de aarde te krijgen. In 2022 alleen al waren er 180 succesvolle raketlanceringen, meldt Nature. In 2024 steeg dat aantal naar 258.

Al die lanceringen zorgen voor een hoop ruimtepuin. Dat valt op enig moment ongecontroleerd terug richting de aarde. Soms binnen een paar jaar, soms pas na honderden of duizenden jaren, afhankelijk van hoe hoog boven de aarde het puin zich bevindt. 

In de meeste gevallen is de rommel verbrand voordat het de grond kan raken, maar niet altijd. Ongecontroleerde vallende objecten in een luchtruim waar dagelijks gemiddeld zo’n 113.000 passagiersvliegtuigen door de lucht glijden, brengen risico’s met zich mee. 

Volgens Canadese onderzoekers is de kans dat een vliegtuig daadwerkelijk geraakt wordt door ruimterommel 1 op 430.000. Dat is natuurlijk een heel kleine kans, maar het zorgt wel voor een hoop andere verstoringen. 

Luchtruim dicht 

In 2022 moest het luchtruim van Spanje en Frankrijk dicht omdat een stuk ruimtepuin van 20.000 kilogram terugviel richting aarde. Er raakte niemand gewond, maar het sluiten van het luchtruim heeft wel grote economische gevolgen. Vluchten moeten worden omgeleid of zelfs geannuleerd. 

Iets soortgelijks gebeurde op 16 januari, toen een raket van SpaceX ontplofte na de lancering. “De autoriteiten kondigden een ‘keep out-zone’ af voor vliegtuigen, die moesten omdraaien of omvliegen”, vertelt onderzoeker Ewan Wright in een persbericht. 

“En dit was nog een situatie waarin we goede informatie hadden over waar het ruimtepuin waarschijnlijk neer zou komen. Dat is niet het geval bij ongecontroleerd afval dat opnieuw onze atmosfeer binnendringt”, aldus Wright. 

De risico’s berekenen 

Om te bepalen hoe vaak zulke situaties in de toekomst gaan voorkomen, maakten de onderzoekers een berekening. Daarvoor namen ze het drukste luchtruim van 2023 als uitgangspunt: het vliegveld van Denver in de Amerikaanse staat Colorado. Daar vloog op het hoogtepunt per 18 vierkante kilometer één vliegtuig. 

Die data legden ze naast de kans dat ruimtepuin opnieuw de atmosfeer binnendringt. Zo konden ze uitrekenen hoe vaak ruimteafval neerkomt in een luchtruim waar zich op dat moment vliegtuigen bevinden. 

In een luchtruim met maar 10 procent van de maximale vluchtdichtheid, is er een kans van 26 procent dat ruimtepuin naar beneden komt vallen. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat het ook het vliegtuig raakt, alleen dat het zich in hetzelfde luchtruim bevindt. 

Maar je moet het risico ook niet onderschatten. Het luchtruim van Spanje en Frankrijk – dat in 2022 dus tijdelijk dichtging – heeft een vliegtuigdichtheid van maar 5 procent van de piek. “Wereldwijd is er een kans van 75 procent per jaar dat ruimteafval in het luchtruim belandt”, vertelt Wright.

Gecontroleerd ruimtepuin in luchtruim

De onderzoekers pleiten ervoor om de verantwoordelijkheid van het ruimteafval niet bij de luchtvaartautoriteiten te leggen, maar bij de makers van de raketten. Het is nu aan de autoriteiten om te bepalen of het luchtruim dichtmoet, terwijl er ook voor gekozen kan worden om alleen raketten te maken waarvan het puin gecontroleerd terugkomt op aarde. Zij sporen daarom overheden aan om wereldwijde afspraken te maken dat zulke raketten de norm worden.  

Bron: Scientific Reports

Beeld: johan63/iStock/Getty Images

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!