13 oktober 2025 12:00
Satellietfoto van de geulen in duinen op Mars. Beeld: NASA/JPL/University of Arizona.
Mars heeft geheimzinnige geulen in zijn woestijnduinen. Wetenschappers denken nu eindelijk te weten hoe die zijn ontstaan.
In het zand op de hellingen van sommige woestijnduinen op Mars lopen mysterieuze geulen. Het was lange tijd onduidelijk hoe deze sporen zijn ontstaan. Aardwetenschappers van de Universiteit Utrecht denken het nu te weten. In hun artikel in het vakblad Geophysical Research Letters schrijven ze dat brokken CO2-ijs de geulen hebben gegraven.
Lees ook:
Dat ijs ontstaat tijdens de Martiaanse winter in de woestijnduinen halverwege het zuidelijk halfrond van de planeet. De temperatuur kan daar dalen tot wel 120 graden onder nul, waardoor een laag CO2-ijs van soms wel 70 centimeter dik over het duinveld vormt. Aan het einde van de winter warmen de duinhellingen weer op en breken er brokken ijs af van soms wel een meter lang.
Door de ijle atmosfeer en het grote temperatuurverschil met het warme duinzand gaat de onderkant van het ijs meteen over in gas, een proces dat sublimatie wordt genoemd. Aangezien een kilo gas veel meer ruimte nodig heeft dan een kilo ijs, explodeert het ijs als het ware. Door de hoge druk van het ontstane gas stuift het zand rondom het brok alle kanten op. Hierdoor graaft het ijsbrok zich op de helling in.
Maar het sublimeren gaat gewoon door, dus het zand blijft opstuiven. Zo baant het brok ijs zich langzaam een weg naar beneden en laat daarbij een langgerekte geul achter. Eenmaal onderaan de helling komt het brok tot stilstand en blijft het ijs sublimeren totdat alle CO2 is vervlogen. Wat er dan overblijft is een kuil.
Het idee dat brokken CO2-ijs een rol spelen bij de vorming van de geulen is niet nieuw, maar de Utrechtse onderzoekers hebben nu experimenteel bewijs geleverd. Ze maakten daarvoor gebruik van een ‘Marskamer’: een cabine die de omstandigheden op Mars kan nabootsen.
Daarin bouwden ze een soort duinhelling en lieten bovenaan een brok CO2-ijs vallen. Het begon zich inderdaad in te graven en naar beneden te bewegen. Dit fenomeen komt op aarde niet voor en was ook nog nooit eerder door iemand waargenomen. Het deed de onderzoekers een beetje denken aan een gravende mol of de reusachtige zandwormen uit Dune. In onderstaande video zie je hoe het eruitzag.
Bronnen: Geophysical Research Letters, Universiteit Utrecht
Duik in de wereld van wetenschap, technologie en ruimtevaart met KIJK! Ontdek de meest fascinerende achtergronden, baanbrekende ontwikkelingen en de spannendste verhalen uit de ruimte.
Wil jij niets missen én profiteren van een scherpe aanbieding? Word nu lid van KIJK en lees meer voor minder!
