Het zit in onze kleren, alledaagse gebruiksvoorwerpen en tegenwoordig zelfs in ons eten: plastic, plastic, en nog eens plastic. We lijken er vanwege alle mogelijke toepassingen geen genoeg van te krijgen – je zou zelfs kunnen zeggen dat we ervan smullen. Deze organismen doen dat ook.
Eind 2024 stuitte een groep wetenschappers van het International Centre of Insect Physiology and Ecology op iets onverwachts. De Keniaanse meelworm (op de openingsfoto), waarvan de onderzoekers wilden bekijken of die een duurzame eiwitbron zou kunnen vormen, bleek verrassend goed te zijn in het verteren van plastic. In het bijzonder polystyreen, een veelgebruikte plasticsoort die we voornamelijk tegenkomen als piepschuim in verpakkingen en isolatiemateriaal. Piepschuim is vanwege zijn structuur moeilijk af te breken en kan bijna niet worden gerecycled.
De meelworm beschikt dus wél over het talent om het polystyreen af te breken. En het beestje mag met deze ontdekking achteraan aansluiten in een lange, groeiende rij plasticetende organismen: bacteriën, schimmels en insecten die een of meerdere vormen van plastic deels of in hun geheel kunnen verteren. Zijn deze beestjes de hapklare oplossing voor ons plasticprobleem?
Lees ook:
Een generatietijd van 20 minuten
Het is voor de mens van groot belang dat we een manier vinden om van de grote hoeveelheden plastic die we gebruiken af te komen. Met een wereldwijde productie van zo’n 400 miljoen ton plastic per jaar vormt die stof niet alleen een bedreiging voor onze ecosystemen, maar heeft hij ook directe gevolgen voor onze gezondheid.
Microplastics, minuscule plasticdeeltjes, zijn al lang en breed aanwezig in onze voedselketen en kunnen na langdurige blootstelling leiden tot celbeschadigingen en hormonale verstoringen. Als plastic zich eenmaal in ons lichaam bevindt, hebben wij als mensen geen manier om het effectief af te breken en te verwijderen.
Organismen die plastic wél afbreken, doen dat vaak met gespecialiseerde enzymen. Die hechten zich aan de sterke chemische bindingen van plastic en halen ze uit elkaar. De sleutel van hun succes ligt volgens Han de Winde, hoogleraar moleculaire en industriële biotechnologie aan de Universiteit Leiden, in hun korte levenscyclus. “Onze generatietijd – de tijd die het kost voor een organisme om zich voort te planten en de volgende generatie te produceren – is gemiddeld 25 jaar, terwijl die van een bacterie 20 minuten bedraagt. De vele mutaties die nodig zijn om enzymen aan te passen en zo het afbreken van plastic mogelijk te maken, vinden hierdoor sneller plaats.”
Dit is het begin van het artikel over plasticetende organismen. Het hele verhaal lees je in KIJK 6-2025. Bestel deze editie in onze webshop, of eenvoudig via de knop hieronder.
Dit is echt niet juist: 'Piepschuim is vanwege zijn structuur moeilijk af te breken en kan bijna niet worden gerecycled'. Geexpandeerd polystyreen (EPS), want daar hebben we het dan meestal over, is 100% recyclebaar. En nog mooier: het wordt in de praktijk ook volop gerecycled, juist omdat het zo eenvoudig is bij EPS ('piepschuim').